кругле́ц, ‑ляцу, м.

Травяністая расліна з мяцёлчатым або гронкападобным суквеццем. Начамі ціха месяц разлі[е] Імглы сівой і парнай малако На хвошч балотны, асаку, круглец. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ве́тах, ‑а, м.

Месяц у апошняй квадры, на зыходзе. Ад маладзіка да ветаха. □ Неба было зорнае і чыстае, толькі ля ветаха самотна вісела хмурынка. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Марцоўка ’шчупак, які нерастуе ў сакавіку’ (полац., З нар. сл.). Аналагічна марчу́к ’шчупак, які нерастуе ў сакавіку’, укр. ’шчанё, якое нарадзілася ў сакавіку’, мартю́к ’заяц, які нарадзіўся ў сакавіку’, марцівки́ — тое ж пра куранят.

Марцоўка ’дзяржаўная павіннасць, якая выконвалася ў сакавіку’ (паўд.-усх., КЭС). Да рус. март ’месяц сакавік’ < ст.-слав. мартъ, мартии, якія праз с.-грэч. μάρτι(ο)ς з лац. (mensis) martius ’месяц Марса’ (лац. Mars, Martis).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ме́сячына ’натураплата, якую штомесяц выдаваў памешчык беззямельным прыгонным сялянам’ (ТСБМ). Яшчэ ст.-рус. мѣсячина (X ст.), серб.-харв. mjesečina ’тс’. Да ме́сяц 1 (гл.) > ме́сячны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

исполня́ться​I несов.

1. (осуществляться) здзяйсня́цца, збыва́цца, спра́ўджвацца;

жела́ние моё исполня́ется жада́нне маё здзяйсня́ецца (збыва́ецца);

2. (о времени) спаўня́цца;

че́рез ме́сяц ма́льчику исполня́ется пять лет праз ме́сяц хло́пчыку спаўня́ецца пяць гадо́ў;

3. страд. выко́нвацца, здзяйсня́цца; см. исполня́ть​I.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Месяндзовы ’медны’, ’жоўтага колеру’ (Інстр. II, Булг., Жд. 1). Да масянжовы < масенж (гл.). Пачатковае ме‑ пад уплывам лексемы месяц у сувязі з колерам месяца, падобным да бронзы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

задымі́цца ​1, ‑дымлюся, ‑дымішся, ‑дыміцца; зак.

Пацямнець ад сажы, дыму; задымець ​1. За месяц .. ляснога жыцця ўвесь задымішся, як смаляк. Лупсякоў.

задымі́цца ​2, ‑дыміцца; зак.

Пачаць дыміцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыцямні́ць, ‑цямню, ‑цемніш, ‑цемніць; зак., што.

Зрабіць цямнейшым, трохі зацямніць. Прыцямніць лямпу. □ [Ліхтары] былі на высокіх, гладка абструганых слупах і гарэлі так ярка, што, здавалася, прыцямнілі месяц. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пазна́чыцца сов.

1. (заметно измениться) прибы́ть; убы́ть;

за ме́сяц дзень ~чыўся — за ме́сяц день при́был (у́был);

за ноч вады́ ў рацэ́ ~чылася — за́ ночь воды́ в реке́ у́было (при́было);

2. обозна́читься;

на лбе ўжо ~чыліся маршчы́ны — на лбу уже́ обозна́чились морщи́ны

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ныра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. Поўнасцю апускацца ў ваду.

2. Лётаючы ў паветры, крута і хутка апускацца ўніз.

3. перан. Хутка знікаць з вачэй і зноў з’яўляцца (разм.).

Месяц зрэдку ныраў за воблакі.

4. У боксе: ухіляцца ад бакавых удараў праціўніка ў галаву.

|| аднакр. нырну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. ныра́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)