Зато́е, злучнік ’аднак’, ’таму’. Рус. зато, укр. зате, чэш., славац. zato ’тс’, славен. zatọ̑je < *za todje ’для таго’, zatȏ ’таму’, серб.-харв. з̀ато ’тс’, балг. затова́, зату́й ’тс’, макед. затоа ’таму’. Складаны злучнік з прыназоўнікам за (< za) і займеннікам тое (to + je), гл. за, той. ESSJ, SGZ, 2, 757.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сон, сну, мн. сны́, сно́ў, м.
1. Фізіялагічны стан спакою арганізма, пры якім поўнасцю або часткова спыняецца работа свядомасці і аслабляюцца фізіялагічныя працэсы.
Трывожны с.
Багатырскі с. (моцны).
2. Тое, што сніцца таму, хто спіць.
Убачыць с.
◊
Заснуць вечным сном — памерці (высок.).
Са сну — толькі што прачнуўшыся.
Сон у руку (жарт.) — пра сон, які спраўдзіўся.
Як у сне — пра стан чалавека, які паглыблены ў свае думкі і нічога вакол сябе не заўважае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
душната́, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.
Разм. Тое, што і духата. Васіль жа па праву госця сягоння амаль нічога не рабіў, таму не адчуваў і асаблівай душнаты. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мнагабо́р’е, ‑я, н.
Спец. Комплекс фізічных практыкаванняў аднаго або некалькіх відаў спорту; спартыўныя спаборніцтвы па гэтых практыкаваннях. Гадоў трыццаць таму назад мнагабор’е лічылася надзвычай складаным відам спаборніцтваў. Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стопяцідзесяціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу ў сто пяцьдзесят гадоў. Мінулае стопяцідзесяцігоддзе.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося сто пяцьдзесят гадоў таму назад. Стопяцідзесяцігоддзе заснавання горада.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уно́чы, прысл.
У начны час, ноччу. Нас паліла сонца ўдзень, Халадзіў уночы цень. Бядуля. Вітанне таму, хто ў суровыя годы Не ведаў спакою ні ўдзень, ані ўночы. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ці́канне, ‑я, н.
Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. цікаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. У пакоі цішыня.. Таму асабліва выразна чуваць ціканне гадзінніка, што вісіць на сцяне. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дваццаціго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу ў дваццаць гадоў. Мінулае дваццацігоддзе.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося дваццаць гадоў таму назад. Адзначыць дваццацігоддзе з пачатку працоўнай дзейнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жарсткава́ты, ‑ая, ‑ае.
Крыху жорсткі (у 1, 3, 4 і 5 знач.). Жарсткаваты характар. □ Жарсткаватыя валасы [Рудчанкі] былі зачэсаны назад, і таму вялікі і пукаты лоб здаваўся вельмі высокім. Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падве́траны, ‑ая, ‑ае.
Процілеглы таму, куды дзьме вецер, закрыты ад ветру. Відаць было, як трывожыўся бусел: ён тупаў па краёчку з падветранага боку і прыціскаў галінкі да сцяны. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)