таму́, прысл.
1. Па гэтай прычыне, вось чаму.
Месяц схаваўся за хмарку, т. і пацямнела.
2. Для таго, з гэтай мэтай.
Пагаворым, я ж т. і зайшоў да цябе.
3. у знач. выніковага злуч. Ужыв. для падпарадкавання даданых выніковых сказаў з прычынным адценнем (звычайна ў спалучэнні са злучнікам або часціцай «і»).
4. у знач. злуч. Уваходзіць у склад састаўнога прычыннага злучніка «таму што».
Не быў на рабоце, т. што захварэў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
таму́
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| таму́ |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
таму́
прыназоўнік
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
таму́
злучнік, злучальны
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
таму́ I
1. нареч. потому́; (вот почему — ещё) поэ́тому; (по этой причине — ещё) оттого́;
мне няма́ калі́, т. я і не магу́ прыйсці́ — мне не́когда, потому́ (поэ́тому, оттого́) я и не могу́ прийти́;
2. нареч. (для того, с этой целью) зате́м;
по́йдзем у кіно́? — Я т. і зайшо́ў да цябе́ — пойдём в кино́? — Я зате́м и зашёл к тебе́;
3. союз в сочетании со словом што потому́ что, оттого́ что, и́бо, та́к как;
не ем, т. што няда́ўна абе́даў — не ем, потому́ что (оттого́ что, и́бо, та́к как) неда́вно обе́дал;
не прыйшо́ў т., што не меў ча́су — не пришёл потому́, что (оттого́, что; и́бо; та́к как) не име́л вре́мени;
◊ а т. — а поэ́тому, а посему́
таму́ II мест., в дат. п. тому́; см. той
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
таму́, прысл.
1. Па гэтай прычыне, вось чаму. [Характар мужа], відаць, добра разумела Зіна, таму і сама маўчала і прасіла, каб Ярмолаў нічога насупроць не гаварыў. Кулакоўскі. Вада ў іншыя гады даходзіла не толькі да хат, але пападала і ў хаты .. Таму і гразі хапала ад марозаў да марозаў. Чарнышэвіч.
2. Разм. З гэтай (такой) мэтай. — Пойдзем у кіно? — Я таму і зайшоў да цябе.
3. у знач. выніковага злучн. Ужываецца для надпарадкавання даданых выніковых сказаў з прычынным адценнем (звычайна ў спалучэнні са злучнікам або часціцай «і»). Шчокі дзяўчыны разгарэліся на марозе, і таму вочы здаваліся надзвычай блакітнымі і яснымі. Шыцік. [Іван Аўдолевіч] прыехаў следам за намі, у гушчар далёка не палез, сасну спусціў маладую, — таму вось і гатоў, ужо ўвязвае воз. Брыль. [Тацяна] проста не зводзіла вачэй з маладога чалавека. І таму, напэўна, што ён першы прынёс гэту незвычайную вестку. Васілёнак. // Уваходзіць у склад састаўнога прычыннага злучніка таму што. Часта прыходзілася спыняцца, таму што дарога была несамавітая. Мележ. [Даніла:] Не гарачыся, дзед, даслухай да канца. Я кажу так не таму, што шкадую гэту гадзіну, а таму, што хачу выратаваць людзей, якіх чакае смерць. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Таму́ ’па гэтай прычыне, вось чаму’, ’з гэтай (такой) мэтай’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Ласт.), ’з той прычыны’ (Бяльк.), том ’тс’ (гродз., Рам. Мат. Гр. 1). Укр. тому́, рус. потому́, ст.-польск. temu. З прасл. *tomu — адвербіялізаванай формы Д. скл. (т. зв. давальны прычыны і мэты) указальнага займенніка *tъ ’той’. Параўн. адвербіялізаваную форму М. скл. *ро tomъ, гл. по́тым (ESSJ SG, 2, 683; ЕСУМ, 5, 596). Скарочаная форма, паводле Карскага (2–3, 420), пад уплывам чом, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэ́й
займеннік, указальны, безасабовы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
тэ́й |
та́я |
то́е |
ты́я |
| Р. |
таго́ |
то́й |
таго́ |
ты́х |
| Д. |
таму́ |
то́й |
таму́ |
ты́м |
| В. |
таго́ (адуш.)
тэ́й (неадуш.) |
ту́ю |
то́е |
ты́х
ты́я |
| Т. |
ты́м |
то́й
то́ю |
ты́м |
ты́мі |
| М. |
ты́м |
то́й |
ты́м |
ты́х |
Іншыя варыянты:
то́й.
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
то́й
займеннік, указальны, безасабовы
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
то́й |
та́я |
то́е |
ты́я |
| Р. |
таго́ |
то́й |
таго́ |
ты́х |
| Д. |
таму́ |
то́й |
таму́ |
ты́м |
| В. |
таго́ (адуш.)
то́й (неадуш.) |
ту́ю |
то́е |
ты́х
ты́я |
| Т. |
ты́м |
то́й
то́ю |
ты́м |
ты́мі |
| М. |
ты́м |
то́й |
ты́м |
ты́х |
Іншыя варыянты:
тэ́й.
Крыніцы:
krapivabr2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
оттого́ нареч. таму́;
оттого́ что таму́ што.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)