3.у знач. выніковага злуч.Ужыв. для падпарадкавання даданых выніковых сказаў з прычынным адценнем (звычайна ў спалучэнні са злучнікам або часціцай «і»).
4.у знач.злуч. Уваходзіць у склад састаўнога прычыннага злучніка «таму што».
Не быў на рабоце, т. што захварэў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
таму́I
1.нареч. потому́; (вот почему — ещё) поэ́тому; (по этой причине — ещё) оттого́;
мне няма́ калі́, т. я і не магу́ прыйсці́ — мне не́когда, потому́ (поэ́тому, оттого́) я и не могу́ прийти́;
2.нареч. (для того, с этой целью) зате́м;
по́йдзем у кіно́? — Я т. і зайшо́ў да цябе́ — пойдём в кино́? — Я зате́м и зашёл к тебе́;
3.союзв сочетании со словомшто потому́ что, оттого́ что, и́бо, та́к как;
не ем, т. што няда́ўна абе́даў — не ем, потому́ что (оттого́ что, и́бо, та́к как) неда́вно обе́дал;
не прыйшо́ў т., што не меў ча́су — не пришёл потому́, что (оттого́, что; и́бо; та́к как) не име́л вре́мени;
◊ а т. — а поэ́тому, а посему́
таму́IIмест., в дат. п. тому́; см. той
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
таму́, прысл.
1. Па гэтай прычыне, вось чаму. [Характар мужа], відаць, добра разумела Зіна, таму і сама маўчала і прасіла, каб Ярмолаў нічога насупроць не гаварыў.Кулакоўскі.Вада ў іншыя гады даходзіла не толькі да хат, але пападала і ў хаты .. Таму і гразі хапала ад марозаў да марозаў.Чарнышэвіч.
2.Разм. З гэтай (такой) мэтай. — Пойдзем у кіно? — Я таму і зайшоў да цябе.
3.узнач.выніковагазлучн. Ужываецца для надпарадкавання даданых выніковых сказаў з прычынным адценнем (звычайна ў спалучэнні са злучнікам або часціцай «і»). Шчокі дзяўчыны разгарэліся на марозе, і таму вочы здаваліся надзвычай блакітнымі і яснымі.Шыцік.[Іван Аўдолевіч] прыехаў следам за намі, у гушчар далёка не палез, сасну спусціў маладую, — таму вось і гатоў, ужо ўвязвае воз.Брыль.[Тацяна] проста не зводзіла вачэй з маладога чалавека. І таму, напэўна, што ён першы прынёс гэту незвычайную вестку.Васілёнак.// Уваходзіць у склад састаўнога прычыннага злучніка таму што. Часта прыходзілася спыняцца, таму што дарога была несамавітая.Мележ.[Даніла:] Не гарачыся, дзед, даслухай да канца. Я кажу так не таму, што шкадую гэту гадзіну, а таму, што хачу выратаваць людзей, якіх чакае смерць.Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таму́
1.прысл darúm, déshalb, déswégen;
і таму́ében [geráde] darúm;
2.злучн:
таму́ што weil, da, denn
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Таму́ ’па гэтай прычыне, вось чаму’, ’з гэтай (такой) мэтай’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Ласт.), ’з той прычыны’ (Бяльк.), том ’тс’ (гродз., Рам. Мат. Гр. 1). Укр.тому́, рус.потому́, ст.-польск.temu. З прасл.*tomu — адвербіялізаванай формы Д. скл. (т. зв. давальны прычыны і мэты) указальнага займенніка *tъ ’той’. Параўн. адвербіялізаваную форму М. скл. *ро tomъ, гл. по́тым (ESSJ SG, 2, 683; ЕСУМ, 5, 596). Скарочаная форма, паводле Карскага (2–3, 420), пад уплывам чом, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэ́й
займеннік, указальны, безасабовы
адз.
мн.
м.
ж.
н.
-
Н.
тэ́й
та́я
то́е
ты́я
Р.
таго́
то́й
таго́
ты́х
Д.
таму́
то́й
таму́
ты́м
В.
таго́ (адуш.) тэ́й (неадуш.)
ту́ю
то́е
ты́х ты́я
Т.
ты́м
то́й то́ю
ты́м
ты́мі
М.
ты́м
то́й
ты́м
ты́х
Іншыя варыянты:
то́й.
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)