Перама́рчыць ’выдаткаваць без разліку’, ’замучыць, давесці да згубы; сапсаваць’ (Ян.), pieramarczyć (hroszy) ’схаваць, перахаваць (каб не маглі знайсці)’ (Арх. Федар.). З польск. дыял. przemarcyć ’выменяць на што-небудзь’, якое з ням. markten ’таргавацца’, ’гандляваць’ (Варш. сл., 5), або да маро́чыць ’дурыць, абманваць’, гл. маро́ка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засвяці́ць 1, ‑свячу, ‑свеціш, ‑свеціць; зак., што.
1. Запаліць што‑н. для асвятлення. Стэпа знайшла запалкі, засвяціла агонь. Гартны.
2. Сапсаваць прамянямі святла (пра святлоадчувальную плёнку, паперу і пад.).
засвяці́ць 2, ‑свячу, ‑свеціш, ‑свеціць; зак.
Пачаць свяціць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нязг̌ра́да (незг̌ра́да) ’няўмека, няўклюда’ (ТС), нязгрэ́да ’няўдаліца’ (клец., Нар. лекс.). Відаць, адваротны дэрыват ад незг̌ра́дны, незг̌рэ́дны ’нехлямежы, нязграбны’ — фанетычна змененае незг̌рабны? Магчыма, зыходная аснова захавалася ў беласт. zhrèjdać ’сапсаваць справу, зрабіць што-небудзь паспешна, абы-як’, якое Смулкова (Балт.-слав. иссл.–1980. М., 1981, 209) лічыць балтызмам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыпсава́ць, ‑псую, ‑псуеш, ‑псуе; ‑псуём, ‑псуяце; зак., што.
Трохі, няпоўнасцю сапсаваць. [Лявон:] З бацькам цягалі бярвенне... падарваўся стары, памёр,.. тады сам адзін мусіў кончыць... Цяжка было аднаму, але неяк даў рады, толькі нагу прыпсаваў, і хадзіць няма як роўна. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спаску́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Разм.
1. Зрабіць брудным, запэцкаць. Спаскудзіць падлогу.
2. Сапсаваць; зрабіць дрэнным. [Бабка:] — Дай .. [Насі] на коўзанку тыя валёнкі, дык так спаскудзіць іх, што і не пазнаеш. Каліна. / у перан. ужыв. [Ганя:] — [Намыснік] мне ўсё жыццё спаскудзіў. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паглумі́ць, ‑глумлю, ‑глуміш, ‑глуміць; зак., каго-што.
Разм. Сапсаваць, зглуміць што‑н. [Трактарыст:] — То мо трэба было пачакаць? А то парэзалі, паглумілі поплаў... Місько. — А нашто ты [каваль] плугі паглуміў? — выразна прагуў голас. Чорны. Паглумілі маладую віку коні, уцякаючы да сёл. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перабі́ць², -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́; -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -бі́; -бі́ты; зак.
1. каго-што. Перарваць чыю-н. гаворку.
П. прамоўцу рэплікай.
2. што. Парушыць натуральны ход, развіццё якіх-н. падзей, з’яў і пад.
П. сон.
П. ход думак.
3. што. Заглушыць, перасіліць.
П. апетыт (сапсаваць апетыт). Дым перабіў пах смалы.
4. Перахапіць у каго-н., не даць другому (разм.).
П. куплю.
|| незак. перабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перапалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены; зак., што.
1. Празмерным абпальваннем, награваннем, сапсаваць.
П. цэглу.
2. Раздзяліць на часткі ўздзеяннем агню, едкім рэчывам.
П. вяроўку.
3. Спаліць усё, многае.
П. усе дровы.
4. Расходаваць звыш меры (паліва, гаручае).
П. бензін.
5. Перапрацаваць з дапамогай агню, падвергнуць тэрмічнай апрацоўцы (спец.).
П. руду.
|| незак. перапа́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. перапа́льванне, -я, н. і перапа́л, -у, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
згры́зці, ‑зу, ‑зеш, ‑зе; ‑зём, ‑зяце; зак., каго-што.
Разм.
1. Грызучы, з’есці. Згрызці кавалак цукру. Згрызці сухар. // Пагрызці, сапсаваць паверхню чаго‑н. Зайцы згрызлі кару дрэў. // Перагрызшы, паваліць. Бабры згрызлі некалькі асінак і збудавалі хатку.
2. перан. Змучыць (пра гора, сумненне і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нязго́ршы ’някепскі’ (Сцяц., Касп.), ’належны, добры’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж нязго́рш (нізгорш) ’нядрэнна’ (Сцяшк. Сл.; мін., Жыв. сл., Сл. ЦРБ). Да горш(ы), пачатковы комплекс няз‑ < не + з са спалучэння не з горшых ’не самы дрэнны’, параўн. тлумачэнне Каспяровіча ’не из худших’ (там жа). Магчыма, таксама непасрэднае ўтварэнне ад зго́ршыць ’разбэсціць, сапсаваць маральна’, зго́ршаны ’разбэшчаны’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)