мандата́рый, ‑я, м.
Спец.
1. Асоба, якая атрымала даручэннае, мандат ад манданта.
2. Капіталістычная дзяржава, якая атрымала мандат на кіраванне калоніяй, якая валодае мандатам.
[Лац. mandatarius — які атрымаў даручэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самасто́йны, -ая, -ае.
1. Які існуе асобна ад іншых; незалежны.
Самастойная дзяржава.
Жыць самастойна (прысл.).
2. Здольны дзейнічаць сам, без чужой дапамогі.
С. чалавек.
Самастойныя паводзіны.
3. Які робіцца сваімі сіламі або па сваёй ініцыятыве, без пабочнага ўплыву.
Самастойнае даследаванне.
|| наз. самасто́йнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Патэ́нцыя, ст.-бел. потенция ’дзяржава, магутнасць’ (пал. XVII ст.) запазычана са ст.-польск. potencja, якое з лац. potentia ’моц, сіла’ (Булыка, Лекс. запазыч., 32). Сучаснае бел. патэнцыя магло быць яшчэ раз запазычаным праз рус. мову.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Воласць (БРС, Нас., Бяльк., Яшк.). Рус. во́лость, укр. во́лость, ст.-рус. волость ’вобласць, тэрыторыя, дзяржава, улада’, ст.-бел. во́лость ’воласць’, ст.-слав. власть, польск. włość, чэш. vlast, славац. vlasť ’айчына’, серб.-харв. вла̑ст, славен. lȃst, род. скл. lastȋ ’уладанне, маёмасць’, балг. власт ’улада’. Прасл. volstь < voldtь (< уладаць) (Махэк₂, 693; Скок, 3, 604). Роднасныя: лат. vàlsts ’дзяржава’, літ. valsčius ’воласць’ (Траўтман, 340 і наст.; Буга, РФВ, 75, 133 і наст.; Фасмер, 1, 344). Некалькі інакш аб словаўтварэнні КЭСРЯ (65) і Шанскі (1, В, 151 і наст.), якія выводзяць ад *volda ’ўлада’ з дапамогай суф. ‑tь: *voldtь > volstь > volostь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
марыяне́тачны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да марыянеткі, марыянетак (у 1 знач.). Марыянетачны тэатр.
2. перан. Які слепа выконвае чыю‑н. волю. Марыянетачная дзяржава. Марыянетачны ўрад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
васа́л, ‑а, м.
1. Гіст. У сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе — землеўладальнік-феадал, які залежаў ад феадала-сюзерэна.
2. перан. Падпарадкаваная або залежная асоба ці дзяржава. Васалы імперыялізму.
[Фр. vassal]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аўтано́мія, ‑і, ж.
Самакіраванне; права самастойна вырашаць справы ўнутранага заканадаўства і кіравання. Дэмакратычная дзяржава павінна прызнаваць аўтаномію розных абласцей, асабліва абласцей і акруг з розным нацыянальным саставам насельніцтва. Ленін.
[Грэч. autonomia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўкаланія́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да паўкалоніі. Паўкаланіяльная залежнасць. // Які па свайму становішчу набліжаецца да калоніі, залежыць у эканамічных і палітычных адносінах ад імперыялістычных краін. Паўкаланіяльныя краіны. Паўкаланіяльная дзяржава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́ліс 1, ‑а, м.
Дакумент аб страхаванні жыцця, маёмасці і пад. Страхавы поліс.
[Фр. police.]
по́ліс 2, ‑а, м.
Гіст. У рабаўласніцкім грамадстве — горад-дзяржава, асобая форма сацыяльна-эканамічнай і палітычнай арганізацыі.
[Грэч. polic.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эміра́т, ‑а і ‑у, ДМ ‑раце, м.
1. ‑у. Сістэма дзяржаўнага кіравання ў феадальных мусульманскіх краінах. Улада эмірату.
2. ‑а. Феадальная дзяржава, на чале якой стаіць эмір. Утварэнне эмірата.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)