Ро́ствань ’непраходная гразь, бездарожжа’ (ТС). Да раз‑/роз- і твань (гл.). Сюды ж роства́ніць ’размачыць, развезці (аб дарозе)’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разля́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Пачаць моцна і доўга ляпаць. Лёскат варты.. гнаўся за ім услед. — Ажно апрацівела. Вось разляпаўся, дурніла, — вылаяўся Васіль. Гартны.
2. Раскідацца, распырскацца. Гразь разляпалася ва ўсе бакі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Збло́ціць ’змучыць, зняважыць’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. zblocić ’запэцкаць балотам, граззю’, прэфіксальнага адназоўнікавага дзеяслова да błoto ’гразь’; гл. балота.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мойкаўшчына ’мокрае месца, гразь (на дарозе)’ (гродз., Сцяшк. Сл.). Рэгіянальнае (магчыма, аказіянальнае) утварэнне ад ⁺мокраўшчына пад уплывам мойка < мыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Развары́ць ’размясіць гразь, зрабіць гразкай дарогу’ (Сцяшк. Сл.). Метафарычны перанос значэння на аснове знешняга падабенства разваранай стравы і гразкай дарогі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
князь м. князь;
○ вялі́кі к. — вели́кий князь;
◊ сей у гразь — бу́дзеш князь — посл. сей в грязь — бу́дешь князь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зашэ́рхнуць, ‑не; зак.
Разм. Зацвярдзець, накрыўшыся тонкім слоем лёду або падсохшы (аб гразі, глебе і пад.). Гразь зашэрхла. □ Мікіта спыніўся, не ведаючы, што рабіць: зверху як бы і зашэрхла [рачулка], а ступі — апынешся ў вадзе. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Набалоціць ’забрудзіць’: Набалоціў хату (шчуч., Сл. ПЗБ). Да балота ’гразь, бруд’, відаць, пад уплывам польск. błoto ’тс’, błocić ’пэцкаць’, гл. блоціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
утапта́ць, утапчу́, уто́пчаш, уто́пча; утапчы́; утапта́ны; зак., што.
1. Умяць, топчучы нагамі.
У. зямлю.
2. у што. Топчучы, уціснуць.
У. акурак у зямлю.
У. у гразь каго-н. (перан.).
3. Складаючы, уціснуць куды-н. усё, многае (разм.) або прыціснуць, умяць.
У. усе рэчы ў чамадан.
У. сена.
4. перан. Многа з’есці чаго-н. (разм.).
У. талерку кашы.
|| незак. уто́птваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́ўгаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак. (разм.).
1. што. Перасоўваць што-н. з месца на месца.
С. сталы з аднаго пакоя ў іншы.
2. што. Соваць, рухаць чым-н. у розных напрамках (звычайна на паверхні).
С. скрынкі.
3. чым. Соваць, поркаць куды-н., у што-н.
С. палкай у гразь.
|| аднакр. саўгану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
|| наз. со́ўганне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)