і́дал, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Статуя бажаства, якому пакланяюцца.

2. перан. Пра таго, каго горача любяць, хто з’яўляецца прадметам нізкапаклонства.

3. Нягоднік (разм., лаянк.).

Гэты і. высадзіў шыбу.

|| прым. і́дальскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

і́дал

‘статуя’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. і́дал і́далы
Р. і́дала і́далаў
Д. і́далу і́далам
В. і́дал і́далы
Т. і́далам і́даламі
М. і́дале і́далах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

і́дал

‘чалавек’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. і́дал і́далы
Р. і́дала і́далаў
Д. і́далу і́далам
В. і́дала і́далаў
Т. і́далам і́даламі
М. і́дале і́далах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

і́дал м., прям., перен., бран. и́дол, истука́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

і́дал, ‑а, м.

1. Статуй, скульптура, якім язычнікі пакланяліся як бажаству. Дзікунскі ідал. □ Не веру ідалам паганым, Што выразаюць разьбяры, Бажкам не веру маляваным, Што мажуць фарбай маляры. Купала.

2. перан. Пра таго, хто з’яўляецца прадметам абажання або нізкапаклонства. Жанчына павінна быць жанчынай, а не муміяй, якая дзеля свайго ідала адраклася ад усяго зямнога. Лобан.

3. Лаянк. Нягоднік. — Жартачкі — сто гусей перадушыў — ідал! Ваданосаў.

[Ад грэч. eidōlon — скульптура, малюнак.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ідал

т. 7, с. 165

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

і́дал м

1. (статуя) Idól n -s, -e; Götze m -n, -n, Götzenbild n -es, -er;

2. перан (кумір) Ábgott m -(e)s, -götter

◊ стая́ць [сядзе́ць] як і́дал wie ein Ö́lgötze dástehen* [dásitzen*]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

і́дал

(гр. eidolon = малюнак, падабенства)

1) фігура, статуя, якой пакланяліся язычнікі як богу;

2) перан. прадмет абажання або нізкапаклонства.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

І́дал ’язычаскае бажаство; прадмет абажання або нізкапаклонства; нягоднік’ (ТСБМ), ’чорт, д’ябал’ (Нас., Касп., Шат.), і́дыл ’чорт’ (Бяльк.), і́дальшчына ’недарэчнасць, чартаўшчына’ (Нас.); параўн. рус. и́дол ’ідал, балван’ (Даль), смал. ’лаянка’, и́долыццна ’недарэчнасць’, укр. і́дол ’аб недарэчным, дурным або бяздушным чалавеку’, и́дал ’ідал, чорт’ (Грынч.). Ст.-бел. идолъ ’язычаскае бажаство’ (Скарына; Гіст. лекс., 121) < ст.-рус. идолъ ’язычаскае бажаство’ (XI ст., Сразн.), ’лаянка’ (XVII ст.) < ст.-слав. идолъ ’бажок, кумір’. Першакрыніца: грэч. εἴδωλον ’вобраз, падабенства, малюнак’. Фасмер, 2, 117; Шанскі, 2, I, 14. Ідалапакло́ннік, ідалапакло́нства — паўкалькі грэч. εἰδωλολάτρης, εἰδωλολατρεία. Шанскі, там жа, 14–15.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

і́дал

(гр. eidolon = малюнак, падабенства)

1) фігура, статуя, якой пакланяліся язычнікі як богу;

2) перан. прадмет абажання або нізкапаклонства.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)