сыр, -у, мн. сыры́, -о́ў, м.

Харчовы прадукт, які робіцца з малака, заквашанага пэўным спосабам.

Плаўлены с.

Клінковы с.

Галандскі с.

◊

Плаваць (качацца) як сыр у масле — жыць у дастатку, раскошы.

|| памянш. сыро́к, -рка́, мн. -ркі́, -рко́ў, м.

|| прым. сы́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сы́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. сы́р сыры́
Р. сы́ру сыро́ў
Д. сы́ру сыра́м
В. сы́р сыры́
Т. сы́рам сыра́мі
М. сы́ры сыра́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

сыр сыр, род. сы́ру м.;

◊

ката́ться как сыр в ма́сле пла́ваць як сыр у ма́сле.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сыр (род. сы́ру, (об отдельной головке) сы́ра) м. сыр;

○ швейца́рскі с. — швейца́рский сыр;

◊ пла́ваць як с. у ма́сле — ката́ться как сыр в ма́сле;

чака́й Пятра́, с. з’ясі́ — посл. далеко́ кулику́ до Петро́ва дня

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сыр, ‑у; мн. сыры, ‑оў; м.

Харчовы прадукт, які робіцца з малака, што заквашваецца пэўным спосабам. Галандскі сыр.

•••

Плаўлены сыр — сорт мяккага сыру.

Плаваць (качацца) як сыр у масле гл. плаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Сыр 5/226; 6/588, гл. Малочныя прадукты

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

сыр м. кул. Käse m -s, -; Quárkkäse m (з творагу);

пла́ўлены сыр Schmélzkäse m;

зялёны сыр Krä́uterkäse m;

◊

пла́ваць [кача́цца] як сыр у ма́сле ≅ wie die Máde im Speck sítzen*, lében wie der Gott in Fránkreich

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Сыр ’харчовы прадукт, які робіцца з малака, што заквашваецца пэўным спосабам’ (ТСБМ), ’сыр дамашняга вырабу’ (Бяльк.; полац., Нар. сл.; Сцяшк., Сл. ПЗБ), ’тварожны сыр у форме кліна’ (Вешт.), ’тварог, тварожная маса’ (ТС, ПСл, Маш., Лекс. Бел. Палесся), ст.-бел. сыръ: молоко оу сыр твердыи стало (XVI ст., Карскі 2-3, 496). Укр. сир ’сыр, тварог’, рус. сыр, стараж.-рус. сыръ, польск. ser, в.-луж. syra ’малозіва’, н.-луж. sera ’тс’, чэш. sýr, славац. syr, серб.-харв. си̏р, балг. си́рене ’брынза’, дыял. (радоп.) сир ’застыўшы тлушч у форме посуду, у які ён быў наліты’, макед. сирење ’брынза’, ст.-слав. сыръ ’сыр’. Прасл. *syrъ — першапачаткова субстантываваны прыметнік *syrъ ’сыры, вільготны’ (гл. сыры) (Слаўскі, SP, 2, 18; Сной, 569), роднаснае літ. sū́ras ’салёны’, sū́ris ’сыр’, ст.-прус. suris ’тс’, ст.-ісл. súrr ’закваска’, ст.-ісл. sýra ’кіслае малако’, алб. hirrë ’сыроватка’; гл. Траўтман, 293 і наст.; Буга, РФВ, 75, 148; Мюленбах-Эндзелін, 3, 859–860; Фасмер, 3, 849 з літ-рай; Махэк₂, 599; Скок, 3, 242; Шустар-Шэўц, 1402–1403; Борысь, 541–542, ЕСУМ, 5, 241. Гл. сыры, суровы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сыр-бо́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. сыр-бо́р
Р. сыр-бо́ру
Д. сыр-бо́ру
В. сыр-бо́р
Т. сыр-бо́рам
М. сыр-бо́ры

Крыніцы: krapivabr2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)