ратава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак., каго-што.

Даваць ратунак, дапамогу ў цяжкім выпадку; пазбаўляць ад небяспекі.

Р. ад голаду.

Р. лес ад пажару.

|| наз. ратава́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ратава́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. рату́ю рату́ем
2-я ас. рату́еш рату́еце
3-я ас. рату́е рату́юць
Прошлы час
м. ратава́ў ратава́лі
ж. ратава́ла
н. ратава́ла
Загадны лад
2-я ас. рату́й рату́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час рату́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ратава́ць несов. спаса́ть;

◊ рату́йце! — карау́л!;

рату́й бо́жа! — бо́же упаси́!;

хай бог рату́е — пусть бог ми́лует;

р. сваю́ шку́ру — спаса́ть свою́ шку́ру

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ратава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.

Пазбаўляць ад якой‑н. небяспекі, пагрозы, гібелі; берагчы. Ратаваць жыццё. □ [Жанчына] працягнула дзіця. — Людзі добрыя! Дарагія мае!.. Ратуйце дзіця!.. Вазьміце сына майго. Яны гоняцца за намі... Шамякін. [Зіна:] — Я прашу падняць шклянкі за таго, з кім мы білі акупантаў... Хто нас ратаваў харчамі ў блакаду. Грамовіч. // Хаваць, засцерагаць ад чаго‑н. непрыемнага, непажаданага. Ратаваць сена ад дажджу. □ Ад гарачыні не ратуе нават лес — ён стаіць узбоч дарогі, бы нежывы, цёмны, змораны, вялы. Сачанка.

•••

Няхай бог ратуе гл. бог.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ратава́ць rétten vt, errétten vt (ад каго-н., чаго-н. vor D); in Sícherheit bríngen*; марск. bérgen* vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ратава́ць

(польск. ratować, ад ням. retten)

1) пазбаўляць ад небяспекі, пагрозы, гібелі; берагчы;

2) хаваць, засцерагаць ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага (напр. р. сена ад дажджу).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Ра́таваць (ра́товаць) ’ваяваць за нешта; шумець, буйстваваць’ (Нас.). Параўн. рус. ра́товать ’змагацца, адстойваць’, дыял. ’біцца’, серб. ра̏товати ’ваяваць’. Да раць (гл.).

Ратава́ць ’пазбаўляць ад небяспекі, пагрозы, гібелі; берагчы’ (ТСБМ, Касп., Шат., Стан., Сл. ПЗБ), ратава́ць, рытыва́ць, рютува́ць, рятува́ть ’тс’ (Бяльк.), ратава́ць (rataváć) ’дапамагаць’ (Варл., Сл. ПЗБ), ратова́ць, рэтова́ць ’даваць паратунак’ (ТС), ретова́ць ’спяшацца дапамагчы ў бядзе’ (Нас.), ст.-бел. ретовати, ратовати ’тс’. Запазычана праз польск. ratować з ням. retten ’тс’, фанетычна і марфалагічна адаптаванае яшчэ ў сярэдне-польскі перыяд (Нававейскі, Zapożyczenia, 83). Формы з каранёвым ‑е‑ (‑э‑), упершыню зафіксаваныя ў 1514 г. (паводле Карскага, 1, 107: “е на месте а не после мягкого согласного”), больш набліжаныя да зыходнай нямецкай формы, што не выключае прамога запазычання. Ад ретовати магчыма развіццё рус. рято́вать з яканнем, што Фасмер (3, 447) вызначае, як “гіперграматычнае я”. Гл. таксама Булыка, Лекс. запазыч., 41. Сюды ж, відаць, смал. рята́ ’дапамога, ратаванне’ (Дабр., Этн., 4), што суадносіцца з польск. rata!, raty! ’крык дапамогі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

спаса́ть несов. ратава́ць, вырато́ўваць; (уберегать) урато́ўваць; (отхаживать) адрато́ўваць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

liberate [ˈlɪbəreɪt] v. (from) вызваля́ць, ратава́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ратава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. ратаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)