разу́мны, -ая, -ае.
1. Такі, якому дадзены розум; надзелены розумам.
Разумная істота.
2. Кемлівы, разважлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю.
Р. чалавек.
3. Які сведчыць аб розуме, разважлівасці.
Разумная думка.
Разумнае слова.
4. Які адпавядае абставінам; мэтазгодны.
Разумная арганізацыя працы.
|| наз. разу́мнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
разу́мны
1. у́мный; му́дрый;
р. чалаве́к — у́мный челове́к;
~ная пара́да — у́мный (му́дрый) сове́т;
2. рассуди́тельный, разу́мный, благоразу́мный;
3. осмы́сленный, созна́тельный;
р. ўчы́нак — осмы́сленный (созна́тельный) посту́пок;
◊ р. сэнс — здра́вый смысл;
лепш з ~ным згубі́ць, чым з ду́рнем знайсці́ — посл. лу́чше с у́мным потеря́ть, чем с глу́пым найти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
разу́мны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, якому дадзен розум, надзелены розумам. Разумная істота.
2. Разважлівы, кемлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю. Старшынёй калгаса выбралі чалавека разумнага, памяркоўнага. Даніленка. Жылі тры браты: два разумныя, а трэці — дурань. Якімовіч. // Які разумее чалавека (пра жывёл). Разумны сабака. // Які выяўляе розум, праніклівасць. Разумны твар. □ Разумныя карыя вочы хлопца кагосьці шукалі. Ваданосаў.
3. Які сведчыць аб розуме, разважлівасці. Разумнае слова. □ [Сцёпка:] — Каб выказаць разумную думку, не трэба многа прыгожых і выкрутасістых слоў. Колас. // Багаты думкамі, змястоўны. У партфелі .. [старшыня сельсавета] насіў разумныя кнігі і наведвальнікам-сялянам зачытваў цытаты з класікаў марксізма-ленінізма. Шамякін.
4. Які адпавядае абставінам, лагічны ў даных умовах, мэтазгодны. Разумны ўчынак. □ [Крушынскі:] — Адзін плач тут не паможа, бацюшка, трэба нешта больш разумнае рабіць. Бядуля. У выніку такой разумнай арганізацыі працы і высокай працоўнай актыўнасці калгаснікаў абмалот быў праведзен у самыя кароткія тэрміны, збожжа паступіла ў калгасныя засекі. Залескі.
•••
Разумная галава гл. галава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разу́мны klug, geschéit; vernünftig (разважлівы); verständig (кемлівы); (у знач наз) der Klúge (sub) m -n, -n;
◊ ле́пей з разу́мным згубі́ць, чы́мся з ду́рнем знайсці́ ≅ líeber mit éinem Klúgen in der Hölle als mit éinem Dússel im Hímmel
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Разу́мны ’надзелены розумам’ (ТСБМ; астрав., мін., Сл. ПЗБ; Бяльк., Мал.), ’разважлівы, кемлівы, надзелены жыццёвай мудрасцю’ (ТСБМ), разу́мец ’разумнік’ (Янк. 2), ’той, хто хваліцца сваім розумам’ (Янк. 1), разуме́ц ’сталы, разважлівы чалавек’ (Сцяшк.), разу́мнік ’хітры чалавек’ (Сцяшк.), ’мудрэц, хітрэц’ (Бяльк.), разумо́к ’дзіця, якое па-даросламу разважае’ (Інстр. 3), ’мудрэц, хітрэц’ (Юрч.), разумо́чак ’мудрэц, хітрун’ (Юрч. СНЛ), разуму́та іран. ’разумніца’ (лаг., Гіл.). Ад ро́зум (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
недурны́, -а́я, -о́е.
Даволі разумны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мудрэ́ц, -раца́, мн. -рацы́, -рацо́ў, м.
Мудры, разумны чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
праду́маны, -ая, -ае.
Разумны, абгрунтаваны.
П. адказ.
|| наз. праду́манасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)