Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
правалі́цца, -алю́ся, -а́лішся, -а́ліцца; зак.
1. Упасці ў якую-н. адтуліну.
П. ў яму.
Гатоў скрозь зямлю п. (хочацца знікнуць, схавацца ад сораму, страху і пад.). Як скрозь зямлю праваліўся (знік невядома куды). П. мне скрозь зямлю (клятвеннае запэўненне ў праўдзівасці сваіх слоў; разм.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абрушыцца ад цяжару.
Столь правалілася.
3.перан. Пацярпець няўдачу (у якой-н. справе або пра якую-н. справу; разм.).
Спробы праваліліся.
П. на экзамене.
4.перан. Прапасці, знікнуць (разм.).
Куды ты праваліўся на два тыдні?
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уваліцца¹ (у 2 знач.).
Вочы праваліліся.
|| незак.права́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз.права́л, -у, м. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
правалі́ццасов.
1.в разн. знач. провали́ться;
п. ў я́му — провали́ться в я́му;
мост ~лі́ўся — мост провали́лся;
куды́ ты ~лі́ўся? — куда́ ты провали́лся?;
п. на экза́мене — провали́ться на экза́мене;
усе́ пла́ны ~лі́ліся — все пла́ны провали́лись;
2. (о глазах) впасть, ввали́ться, провали́ться;
◊ гато́ў скрозь зямлю́ п. — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;
як скрозь зямлю́ ~лі́ўся — как сквозь зе́млю провали́лся;
каб ты ~лі́ўся! — чтоб ты пропа́л!;
п. з трэ́скам — провали́ться с тре́ском
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
правалі́цца, ‑валюся, ‑валішся, ‑валіцца; зак.
1. Упасці ў якую‑н. яму. На памяці многіх жыхароў Бунтароўкі ў гэта чортава акно правалілася не адна жывёліна.Дуброўскі.// Упасці куды‑н., праламаўшы паверхню ўласным цяжарам. Лёд праламаўся, .. [Міхал Тварыцкі] праваліўся па пояс у ваду.Чорны.
2. Абрушыцца, абваліцца; праламацца пад цяжарам. На ганку правалілася масніца...Мележ.У пасялкоўца Цімоха Бабуры здарылася бяда ў хаце: у печы правалілася чарано.Колас.
3. Стаць упалымі, уваліцца (пра вочы, шчокі). У пакой зайшоў Мяснікоў. Стомлены, — відаць, ён увесь час недасыпаў — праваліліся вочы, пахудзеў.Гурскі.
4.перан.Разм. Пацярпець няўдачу ў якой‑н. справе. Планы праваліліся.// Быць раскрытым (пра падпольшчыкаў, падпольную арганізацыю). [Бачароў:] — Вядома, гарантыі даць не магу, але з палкоўнікам многія трымаюць сувязь і ніхто яшчэ не праваліўся.Новікаў.// Атрымаць нездавальняючую адзнаку на экзамене. Неўзабаве пасля вайны Вера паступала ў медыцынскі інстытут і правалілася на ўступных экзаменах.Дуброўскі.
•••
Гатоў скрозь зямлю праваліццагл. гатовы.
Праваліцца мне скрозь зямлю — клятвеннае запэўненне ў чым‑н.
Як скрозь зямлю праваліўся — нечакана, бясследна знік, прапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правалі́цца, права́львацца
1. (абваліцца) eínstürzen vi (s); herúnterfallen*vi (s), stürzen vi (s) (упасці);