правалі́цца
дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
правалю́ся |
права́лімся |
| 2-я ас. |
права́лішся |
права́ліцеся |
| 3-я ас. |
права́ліцца |
права́ляцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
правалі́ўся |
правалі́ліся |
| ж. |
правалі́лася |
| н. |
правалі́лася |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
правалі́ся |
правалі́цеся |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
правалі́ўшыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
правалі́цца, -алю́ся, -а́лішся, -а́ліцца; зак.
1. Упасці ў якую-н. адтуліну.
П. ў яму.
Гатоў скрозь зямлю п. (хочацца знікнуць, схавацца ад сораму, страху і пад.). Як скрозь зямлю праваліўся (знік невядома куды). П. мне скрозь зямлю (клятвеннае запэўненне ў праўдзівасці сваіх слоў; разм.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абрушыцца ад цяжару.
Столь правалілася.
3. перан. Пацярпець няўдачу (у якой-н. справе або пра якую-н. справу; разм.).
Спробы праваліліся.
П. на экзамене.
4. перан. Прапасці, знікнуць (разм.).
Куды ты праваліўся на два тыдні?
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уваліцца¹ (у 2 знач.).
Вочы праваліліся.
|| незак. права́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. права́л, -у, м. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
правалі́цца сов.
1. в разн. знач. провали́ться;
п. ў я́му — провали́ться в я́му;
мост ~лі́ўся — мост провали́лся;
куды́ ты ~лі́ўся? — куда́ ты провали́лся?;
п. на экза́мене — провали́ться на экза́мене;
усе́ пла́ны ~лі́ліся — все пла́ны провали́лись;
2. (о глазах) впасть, ввали́ться, провали́ться;
◊ гато́ў скрозь зямлю́ п. — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;
як скрозь зямлю́ ~лі́ўся — как сквозь зе́млю провали́лся;
каб ты ~лі́ўся! — чтоб ты пропа́л!;
п. з трэ́скам — провали́ться с тре́ском
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
правалі́цца, ‑валюся, ‑валішся, ‑валіцца; зак.
1. Упасці ў якую‑н. яму. На памяці многіх жыхароў Бунтароўкі ў гэта чортава акно правалілася не адна жывёліна. Дуброўскі. // Упасці куды‑н., праламаўшы паверхню ўласным цяжарам. Лёд праламаўся, .. [Міхал Тварыцкі] праваліўся па пояс у ваду. Чорны.
2. Абрушыцца, абваліцца; праламацца пад цяжарам. На ганку правалілася масніца... Мележ. У пасялкоўца Цімоха Бабуры здарылася бяда ў хаце: у печы правалілася чарано. Колас.
3. Стаць упалымі, уваліцца (пра вочы, шчокі). У пакой зайшоў Мяснікоў. Стомлены, — відаць, ён увесь час недасыпаў — праваліліся вочы, пахудзеў. Гурскі.
4. перан. Разм. Пацярпець няўдачу ў якой‑н. справе. Планы праваліліся. // Быць раскрытым (пра падпольшчыкаў, падпольную арганізацыю). [Бачароў:] — Вядома, гарантыі даць не магу, але з палкоўнікам многія трымаюць сувязь і ніхто яшчэ не праваліўся. Новікаў. // Атрымаць нездавальняючую адзнаку на экзамене. Неўзабаве пасля вайны Вера паступала ў медыцынскі інстытут і правалілася на ўступных экзаменах. Дуброўскі.
•••
Гатоў скрозь зямлю праваліцца гл. гатовы.
Праваліцца мне скрозь зямлю — клятвеннае запэўненне ў чым‑н.
Як скрозь зямлю праваліўся — нечакана, бясследна знік, прапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паправа́львацца, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -аецца; -аемся, -аецеся, -аюцца; зак.
Праваліцца — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае.
Коні паправальваліся ў балота.
П. на ўступных экзаменах.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ба́гна, -ы, ж.
1. Топкае балота, дрыгва.
Праваліцца ў багну.
2. перан. Усё, што засмоктвае і цягне чалавека да адсталасці і коснасці.
Б. мяшчанства.
|| прым. ба́гнавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апраме́тны, -ая, -ае.
1. Пякельны, такі, як у пекле.
2. перан. Незвычайны па ступені праяўлення.
Апраметная цемра.
3. у знач. наз. апраме́тная, -ай, ж. Пекла, падземнае царства.
Праваліцца ў апраметную.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
права́львацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да праваліцца.
2. Зал. да правальваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тартарары́ провали́ться в тартарары́ разг., шутл. правалі́цца ў пе́кла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ёўкнуць ’шуснуць, праваліцца пад лёд, у «акно» на балоце, на дрыгве’ (Янк. II). Ці да ёкнуць (гл.)? У такім разе незразумелым застаецца ў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)