Вайсковыя пасяленні 2/560
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
ВАЕ́ННЫЯ ПАСЯЛЕ́ННІ,
асобая арганізацыя войск у Рас. імперыі ў 1810—57, якія сумяшчалі ваен. службу з с.-г. працай. Уведзены па ініцыятыве імператара Аляксандра І з мэтай самазабеспячэння арміі харчаваннем і фуражом, адмаўлення ў мірны час ад рэкруцкіх набораў і стварэння ізаляванай ад цывільнага насельніцтва ваен. касты, якая служыла б апорай самадзяржаўна-прыгонніцкага ладу. Стварэнне ваенных пасяленняў было даручана графу А.А.Аракчэеву (з 1817 афіц. начальнік ваенных пасяленняў). З’яўляліся адной з праяў аракчэеўшчыны. Размяшчаліся на казённых землях. Першае доследнае ваеннае пасяленне ўтворана ў 1810 на тэр. б. Бабылецкага староства Клімавіцкага пав. Магілёўскай губ. Пасля высялення на Украіну 667 сем’яў мясц. дзярж. сялян тут быў размешчаны асабовы склад Ялецкага пях. палка. Жанатыя салдаты і унтэр-афіцэры, якія праслужылі не менш як 6 гадоў, надзяляліся зямлёй, атрымлівалі найменне «гаспадароў» і павінны былі весці гаспадарку. У дапамогу да «гаспадароў» падсяляліся «пастаяльцы» з непаселеных батальёнаў палка. Сыны ваен. пасялян залічваліся ў кантаністы. З 1816 ваенныя пасяленні ствараліся ў шырокіх маштабах. Урад адмовіўся ад перасялення мясц. жыхароў і ўключаў іх у ваенныя пасяленні ў якасці «гаспадароў» ці «пастаяльцаў». На Беларусі ў 1817 па суседстве з Ялецкім палком быў размешчаны Полацкі пях. полк. Да 1825 ваен. пасяляне, размешчаныя ў Наўгародскай, Пецярбургскай, Магілёўскай, Херсонскай, Слабодска-Украінскай і Екацярынаслаўскай губ., склалі больш за 11% пяхоты і каля 26% кавалерыі. Некаторая рэарганізацыя праведзена ў 1826 паводле «Палажэння аб поўным складзе паселенага пешага палка і яго абавязках». Стварэнне ваенных пасяленняў не мела поспеху: пасяляне не здольны былі забяспечыць сябе харчаваннем і карысталіся дзярж. дапамогай; кантаністы ўзнаўлялі нязначную частку натуральнага змяншэння асабовага складу; замест апоры самадзяржаўя ваенныя пасяленні сталі асяродкам масавага антыпрыгонніцкага руху (паўстанні Чугуеўскага і Таганрогскага уланскіх палкоў 1819, ваен. пасялян у Старой Русе Наўгародскай губ. 1831). Паводле рэформы ваенных пасяленняў пях. пасяляне пераводзіліся ў ворныя салдаты (на Беларусі ў 1836). Кавалерыйскія ваенныя пасяленні праіснавалі да 1857, ліквідаваны разам з акругамі ворных салдатаў.
Ю.А.Балашоў Ю.А.Блашкоў.
т. 3, с. 446
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
пасяле́нне
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пасяле́нне |
пасяле́нні |
| Р. |
пасяле́ння |
пасяле́нняў |
| Д. |
пасяле́нню |
пасяле́нням |
| В. |
пасяле́нне |
пасяле́нні |
| Т. |
пасяле́ннем |
пасяле́ннямі |
| М. |
пасяле́нні |
пасяле́ннях |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ссы́льны, -ая, -ае.
1. гл. саслаць.
2. ссы́льны, -ага, мн. -ыя, -ых, м.; ссы́льная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. Чалавек, які знаходзіцца ў ссылцы, на пасяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
караі́мскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да караіма, караімаў, належыць ім. Караімскія пасяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
славі́нскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да славінцаў, які належыць, уласцівы ім. Славінскія пасяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссыльнапасяле́нец, ‑нца, м.
У дарэвалюцыйнай Расіі — чалавек, які адбыў зняволенне і знаходзіцца на пасяленні ў аддаленых месцах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
табасара́нскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да табасаранаў і табасаранцаў, які належыць, уласцівы ім. Табасаранская мова. Табасаранскія пасяленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасяле́нне, -я, мн. -і, -яў, н.
1. гл. сяліць.
2. Населены пункт, а таксама наогул месца, дзе хто-н. жыве, знаходзіцца.
Паявілася новае п.
Бабровыя пасяленні.
3. Прымусовае выгнанне на жыхарства ў аддаленую мясцовасць як пакаранне за што-н.
Саслаць на п.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рам ’падстольнік’ (ПСл). Не выключана запазычанне з нямецкіх дыялектных форм, параўн. ст.-в.-ням. ram ’падпора, калона’, ням.-аўстр. Rahm ’рама’, улічыўшы нямецкія пасяленні на Палессі. Гл. ра́ма 1, трам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)