накры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак.

1. гл. крыць.

2. каго-што. Пакрыць, закрыць каго-, што-н. зверху.

Н. машыну брызентам.

3. Папасці ў цэль (пры абстрэле, бамбардзіроўцы); знішчыць.

Н. праціўніка артылерыйскім агнём.

4. перан. Ахінуць; ахутаць (пра цемру, туман і пад.).

Ноч накрыла ўсё навокал.

5. Зрабіць дах, страху.

Н. хату шыферам.

6. каго (што). Злавіць, захапіць знянацку на месцы злачынства (разм.).

Н. бандытаў.

◊

Накрыць (на) стол — падрыхтаваць стол для яды, паставіўшы ўсё неабходнае.

|| незак. накрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. накрыва́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

накры́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. накры́ю накры́ем
2-я ас. накры́еш накры́еце
3-я ас. накры́е накры́юць
Прошлы час
м. накры́ў накры́лі
ж. накры́ла
н. накры́ла
Загадны лад
2-я ас. накры́й накры́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час накры́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

накры́ць сов.

1. накры́ть, покры́ть; укры́ть;

н. стол абру́сам — накры́ть (покры́ть) стол ска́тертью;

н. дзіця́ ко́ўдрай — накры́ть ребёнка одея́лом;

2. (сделать крышу) покры́ть;

н. дом чарапі́цай — покры́ть дом черепи́цей;

3. перен., разг. (поймать) накры́ть;

н. на ме́сцы злачы́нства — накры́ть на ме́сте преступле́ния;

◊ н. стол — накры́ть на стол

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

накры́ць, ‑крыю, ‑крыеш, ‑крые; зак., каго-што.

1. Пакрыць, закрыць каго‑, што‑н. зверху. Накрыць стол абрусам. Накрыць плечы хусткай. □ Нупрэй скінуў свой кажух, пакрыў Панаса і борздзенька кінуўся разуваць яго акрываўленую нагу. Колас. Жанчына накрыла скрынку посцілкай, прыкінула яе зверху саломай і тады змоўкла. Галавач. У гумне.. [Міхал] выцягнуў з-пад сена грошы, запакаваў у скрынку, шчыльна пакрыў зверху дошкай і хацеў забіць, але баяўся стуку. Чорны. // перан. Ахутаць, ахінуць (пра цемру, туман і пад.). Ноч.. нячутна накрыла ўсё навокал. Шыцік. // Цалкам пакрыць, закрыць сабою. Вадзік неасцярожна варухнуўся, і раптам лодка — р-раз! — перакулілася і накрыла яго з галавой. Гамолка.

2. Зрабіць дах, страху. З суседняй вёскі амаль штодня прыходзіць старэйшая дачка і просіць ад бацькі дапамогі: то накасіць сена, то хлеб абмалаціць, то хлеў накрыць. Шамякін. [Карней] хату пасля вайны перамшыў, нават шыферам пакрыў. Гроднеў.

3. Папасці ў цэль (пры артылерыйскім або мінамётным абстрэле ці бамбардзіроўцы); знішчыць. І вось браняпоезд залпамі сваёй артылерыі адразу пакрыў нямецкі штаб разам з бронемашынамі. Чорны. Над.. галовамі праляцеў з завываннем снарад, які пакрыў праціўніка. Гурскі.

4. перан. Разм. Злавіць, захапіць знянацку на месцы злачынства. [Агрыпіна:] — Нядаўна група нашай міліцыі накрыла бандытаў, захапіла аднаго ў палон. Пестрак. [Сарока:] — Накрылі банду, аднаму Хвядзьку толькі і ўдалося выслізнуць. Лобан.

•••

Накрыць (на) стол — падрыхтаваць стол для яды, паставіўшы прыборы, пасудак і інш.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

накры́ць

1. (be)décken vt; zúdecken vt (прыкрыць);

накры́ць стол абру́сам den Tisch mit éinem Tíschtuch bedécken;

накры́ць агнём вайск. éindecken vt;

2. (зрабіць дах) décken vt;

накры́ць дом чарапі́цай das Haus mit Zíegeln décken;

3. перан. разм. (заспець) ertáppen vt, überráschen vt;

◊

накры́ць на ме́сцы злачы́нства auf fríscher Tat ertáppen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

крыць, кры́ю, кры́еш, кры́е; крый; кры́ты; незак.

1. што. Рабіць страху, дах.

К. хату.

К. веранду.

2. каго-што. Рэзка, груба крытыкаваць, лаяць (разм.).

К. недахопы.

◊

Крый бог (божа) (разм.) — ужыв. як засцярога ад чаго-н., як забарона рабіць што-н. недапушчальнае.

Няма чым крыць (разм.) — няма чаго сказаць у адказ, у апраўданне.

Няхай бог крые (разм.) — ужыв. як пажаданне, пазбаўленне ад чаго-н. дрэннага.

|| зак. накры́ць, -кры́ю, -кры́еш, -кры́е; -кры́ты (да 1 знач.) і пакры́ць, -кры́ю, -кры́еш, -кры́е; -кры́ты (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

раго́жына, -ы, ж. (разм.).

Кавалак рагожы.

Накрыць бочку рагожынай.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

панакрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., каго-што.

Накрыць усё, многае або ўсіх, многіх.

П. дзяцей.

П. сталы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

персо́на, -ы, мн. -ы, -со́н, ж. (кніжн.).

Асоба, чалавек.

Прыехала вельмі важная п.

Накрыць стол на сем персон.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

накры́ть сов.

1. накры́ць;

2. перен. (поймать на чём-л.) разг. злаві́ць, заста́ць, заспе́ць, накры́ць;

накры́ть на ме́сте преступле́ния злаві́ць (заста́ць, заспе́ць, накры́ць) на ме́сцы злачы́нства;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)