мы́ш

‘жывёліна’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз. мн.
Н. мы́ш мы́шы
Р. мы́шы мышэ́й
Д. мы́шы мыша́м
В. мы́ш мышэ́й
Т. мы́шшу мыша́мі
М. мы́шы мыша́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

мы́ш

‘прылада’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз. мн.
Н. мы́ш мы́шы
Р. мы́шы мышэ́й
Д. мы́шы мыша́м
В. мы́ш мы́шы
Т. мы́шшу мыша́мі
М. мы́шы мыша́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

мыш, -ы, мн. мы́шы, мышэ́й, ж.

1. Невялікі грызун з вострай мордачкай і доўгім хвастом.

2. Адно з прыстасаванняў уводу інфармацыі ў камп’ютар.

|| памянш. мы́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

|| прым. мышы́ны, -ая, -ае (да 1 знач.).

М. колер (шэры).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

мыш ж. мышь;

○ ляту́чая м. — лету́чая мышь;

◊ сядзе́ць як м. пад ве́нікам — сиде́ть затаи́в дыха́ние; сиде́ть ни жив ни мёртв;

загі́нуць як руда́я м. — пропа́сть ни за что;

надзьму́цца як м. на кру́пы — наду́ться как мышь на крупу́;

гара́ нарадзі́ла м. — погов. гора́ родила́ мышь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мыш, ‑ы; мн. мышы, ‑эй; ж.

Невялікі грызун, звычайна шэрага колеру, з вострай мордачкай і доўгім тонкім хвастом. Палявая мыш.

•••

Лятучая мыш — тое, што і кажан.

Гуляць у ката і мыш гл. гуляць.

Загінуў як рудая мыш гл. загінуць.

Надзьмуцца як мыш на крупы гл. надзьмуцца.

Сядзець як мыш пад венікам (пад мятлою) гл. сядзець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

мыш ж.

1. заал. Maus f -, Mäuse;

◊

надзьму́цца як мыш на кру́пы разм. den Beléidigten [die beléidigte Léberwurst] spíelen;

гуля́ць у ката́ і мыш Kátz und Maus spíelen;

2. камп. Maus f;

кла́віша мышы Máustaste f -, -n;

наці́снуць на кла́вішу мышы auf die Máustaste drücken, klícken;

дво́йчы шчо́ўкнуць [клі́кнуць] кла́вішай мышы mit der Máustaste dóppelt klícken, dóppelklicken;

стрэ́лка мышы (на маніторы) Máuszeiger m -s, -;

перамясці́ць стрэ́лку мышы на што-н. den Máuszeiger auf etw. zíehen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Мыш ’грызун Apodemus agrarius’ (ТСБМ, Бес., Яруш., Бяльк., Сл. ПЗБ), драг. мэш ’тс’ (КЭС), муш (ТС), мы́ша ’тс’ (Бяльк., Сл. ПЗБ), мы́шына ’тс’ (мсцісл., міёр., бялын., З нар. сл. і Янк. Мат.; Яруш., Бяльк.), петрык. муш ’пацук’ (ЛАПП), мыша́к ’мыш’ (Нар. Гом.). Укр. миш, миша, рус. мышь, польск. mysz, палаб. mois, каш. mëš, н.-, в.-луж., чэш., славац. myš, славен. mìš, серб.-харв. ми̏ш, макед., балг. мишка ’мыш’, макед. миш ’глухі’, ст.-слав. мышь. Прасл. myšь. Да і.-е. *mūs ’мыш’ (ст.-інд. mū́ṣ‑, новаперс. mūš, лац. mūs, ст.-грэч. μῡς, алб. mĩ, ст.-в.-ням. mûs, арм. muḱn), якое да *meu‑s‑ ’красці’, параўн. ст.-інд. muṣṇā́ti, moṣati крадзе’, moṣa ’злодзей’ (Міклашыч, 208; Траўтман, 191; Покарны, 743 і 753; Мее, 262; Фасмер, 3, 27; Скок, 2, 433; Бязлай, 2, 185). Трубачоў (ZfSl, 3, 1958, 676) мяркуе, што *mūs‑ — адна з табуістычных назваў жывёл — «шэрая», роднаснае да муха, мох (гл.). Тапароў (СБЯ, 1977, 77) сцвярджае, што фракійск. *mũs ’мыш’ легла ў аснову μοῦσ‑ > Μοῦθαι ’Музы’. Сюды ж мышае́ддзя ’рэшткі ад рэчаў, недаедзеныя мышамі’ (Грыг.), мыша́сты, муша́сты, мыша́ты, мышы́ны ’шэры, цёмна-шэры’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл; КЭС, лаг.), ’шэры конь з чорнай паласой на спіне’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Новая Мыш

т. 11, с. 368

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Мыш палявая 7/328

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)