Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
лажы́ць, лажу, ложыш, ложыць; незак., каго-што.
Разм. Тое, што і класці (у 1, 2, 8 і 9 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лажы́цьразм.гл. класці
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Лажы́ць, ложы́ць ’класці’, лажы́цца, ложы́цца, ложы́ціса, лажы́тысь, ляга́тыса (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Нас., Бяльк., ТС, Яруш., Шат.), ’укладваць’ (Сл. паўн.-зах.), ’класціся спаць’, ’апранаць’, ’надзяваць’, ’пакладаць’ (Там жа); укр.ложити(ся) ’лажыць, лажыцца’, рус.ложить(ся), польск.łożyć (się), н.-луж.łožyś, чэш.ložiti, мар.ložiť (зах.-слав. формы ўжываюцца пераважна з прэфіксамі), славен.ložíti (lóžiti), серб.-харв.ло̀жити, чак.ložȉti, макед.ложи, ложам, балг.ложа, ст.-слав.ложити ’класці, ставіць’. Прасл.ložiti, ložǫ з’яўляюцца каўзатывам да ляжаць, які мае адпаведнікі ў германскіх мовах: гоц.lagjan, ст.-ісл.leggja, ст.-в.-ням.leggan ’класці’ (Бернекер, 1, 897; Фасмер, 2, 511; Слаўскі, 4, 250–253; Торп, 358 і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Распало́г (рыспалог) ’растэрміноўка’ (Бяльк.). Ад распалажыць ’разнесці па часе’, што да лажыць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Лажа́ць, ложа́ць ’прыкладаць, класці’ (ТС). Рэлікт імперфектыва-ітэратыва ložati з суфіксам ‑ati ў апазіцыі з ložiti ’лажыць, класці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прылажы́цца ’набыць навык’: не магла прылажыцца па‑руску гаварыць (смарг., Сл. ПЗБ). Да прылажы́ць < лажы́ць (гл.) з пашырэннем семантыкі. Параўн. укр.приложи́ти ’прыстасаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
та́бельны, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўключаны ў табель, устаноўлены табелем. Табельныя дні.
2. Які вядзецца пры дапамозе табеля (у 2 знач.); прызначаны для табеля. Табельны ўлік.//узнач.наз.та́бельная, ‑ай, ж. Памяшканне, дзе вядзецца ўлік яўкі і адыходу з работы. — Магнат, і калі ты ўжо будзеш, пропуск лажыць у табельную? — раптам перабівае нас Анця.Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Лагу́ха, логуха ’лежань’ (пін., Нар. лекс.). Ад ⁺лога (як соня, хода) і экспрэсіўна^ суф. ‑их‑a. Да лажыць (гл.). Карэннае ‑о‑ з ‑а‑ (выраўноўванне да палескага окання).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пералажы́ць ’заперці (дзверы)’ (лід., Сл. ПЗБ). Фармальна да пера- і лажы́ць (гл.), аднак семантычна падобна да літ.užkélti ’замкнуць, зачыніць (вароты)’, у якім kélti мае (побач з іншымі) значэнне ’перамяшчаць; пераводзіць, пераносіць’.