дзьму́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. дзьму́ дзьмё́м
2-я ас. дзьме́ш дзьмяце́
3-я ас. дзьме́ дзьму́ць
Прошлы час
м. дзьму́ў дзьму́лі
ж. дзьму́ла
н. дзьму́ла
Загадны лад
2-я ас. дзьмі́ дзьмі́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час дзьмучы́

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дзьмуць, дзьму, дзьмеш, дзьме; -мём, -мяце́, -муць; -мі; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Веяць, гнаць паветра.

Дзьмуў лёгкі ветрык.

2. З сілай выпускаць з рота струмень паветра.

Д. на агонь.

У дудку дзьме хлапчук.

◊

Куды вецер дзьме (разм., неадабр.) — не мець сваёй думкі, прыстасоўвацца да існуючых меркаванняў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзьмуць несов. дуть;

◊ і ў вус (сабе́) не дзьме — и в ус (себе́) не ду́ет;

куды́ ве́цер дзьме — куда́ ве́тер ду́ет;

дз. у сваю́ дуду́ — гнуть своё

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзьмуць, ‑му, ‑меш, ‑ме; ‑мём, ‑мяце; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Несці, гнаць струмень паветра; веяць (пра вецер). Дзьмуў лёгкі ветрык, ласкаючы твар і зганяючы спякоту. Гартны. Ноч была халаднаватая, вецер дзьмуў няроўна: і гусцеў і зменшваўся. Чорны. / у безас. ужыв. Была ўжо глыбокая восень. Дзьмула халоднымі вятрамі, напаўняла канавы дажджом. Ракітны. // безас. Цягнуць, прабіваць (пра скразняк). — Настаюць сапраўдныя халады. Вы бачыце, як дзьме праз вокны?.. Скразняк! Грамовіч.

2. З сілаю выпускаць з рота струмень паветра. Дзьмуць на агонь. □ І хлопчык стаў у дудку дзьмуць, Гамоніць дудка галасліва. Колас. Коля стаяў на каленях і дзьмуў на невялікі грудок сухіх галінак. Ставер.

•••

І ў вус (сабе) не дзьме — не звяртае ўвагі на што‑н., не турбуецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзьму́ць

1. (пра вецер) blásen* vi; wéhen vi;

тут дзьме hier zieht es, hier ist es zúgig;

2. (шкло) blásen* vt;

◊

ён сабе́ і ў вус не дзьме разм. er lässt sich (D) darüber kéine gráuen Háare wáchsen; er zuckt nicht mit der Wímper

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Дзьмуць, дзьму́хаць. Формы, што ўзніклі кантамінацыяй на базе старых слав. форм. *duti і *dǫti (*duti ͡*dujǫ; *dǫti: *dъmǫ). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 99–100.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падзьму́ць, -му́, -ме́ш, -ме́; -мём, -мяце́, -му́ць; -мі́; зак.

1. Пачаць дзьмуць.

Ад ракі падзьмуў халодны вецер.

2. Дзьмуць некаторы час.

Вецер падзьме і перастане.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

паддзіма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

Дзьмуць крыху знізу, збоку.

З-пад дзвярэй паддзімае (безас.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

dąć

незак.

1. дзьмуць; дзьмухаць;

2. трубіць; дзьмуць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

дуць, дую, дуеш, дуе; незак.

Разм. Тое, што і дзьмуць.

•••

І ў вус (сабе) не дуе — тое, што і у вус (сабе) не дзьме (гл. дзьмуць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)