Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
даказа́цьсов.
1. (договорить) досказа́ть;
2. доказа́ть;
ён ~за́ў пра́вільнасць сваі́х меркава́нняў — он доказа́л пра́вильность свои́х соображе́ний;
3.прост. (сделать донос) донести́;
д. на каго́-не́будзь — донести́ на кого́-л.;
4.разг. (чаще с отрицанием не) сравни́ться с кем-л.; превзойти́; показа́ть;
мая́ жо́нка такі́я пячэ́ пірагі́, што і канды́тар не дака́жа — моя́ жена́ таки́е печёт пироги́, что и конди́тер не сравни́тся (не превзойдёт);
гэ́та дзяўчы́нка така́я сме́лая, што і хло́пец не дака́жа — э́та де́вочка така́я сме́лая, что с ней и мальчи́шка не сравни́тся;
◊ д. сваё — доказа́ть своё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даказа́ць, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак.
1.што і без дап. Скончыць гаварыць; давесці да канца сваю гаворку. — Наперад, хлопцы!.. Бі штыкамі!.. — Начдыў не даказаў, Ён паў над жоўтымі пяскамі, Як быццам задрамаў.Броўка.Пры гэтым Лабановіч зазірае ў вочы Вользе Віктараўне з хітраватаю ўсмешкаю, каб сказаць гэтым поглядам тое, чаго не даказаў словамі.Колас.Ганна не даказала — нервовасць скрала словы.Гартны.
2.што і здадан.сказам. Пацвердзіць правільнасць чаго‑н. фактамі, пераканаўчымі довадамі. Даказаць тэарэму. Даказаць сваю вернасць радзіме. □ Не трэба баяцца З жыццём паспрачацца І праўду сваю даказаць.Чарнушэвіч.Дакажам працаю, што можам Мы гаспадарыць на зямлі, І ўраджаем упрыгожым Нашы калгасныя палі.Чарот.// Паказаць, выявіць. Сусветная сістэма сацыялізма менш чым за чвэрць стагоддзя свайго існавання даказала ва ўсіх сферах чалавечай дзейнасці сваю велізарную перавагу над аджываючай сістэмай капіталізму.«Звязда».
3.накаго. Разм. Данесці, нагаварыць. — Гэта ж я даказала на .. [дэзерціраў], калі і хто дома будзе.Крапіва.
4.(звычайназадмоўем). Разм. Зраўняцца з кім‑н. у чым‑н., зрабіць так, як хто‑н. Была Марылька такая смелая, што і хлопец другі не дакажа.Якімовіч.
•••
Даказаць сваё — пераканаць каго‑н. у сваёй праваце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Даказа́ць ’даказаць, давесці’, ’дагаварыць’. З аналагічнымі значэннямі гэты дзеяслоў адзначаецца і ў іншых слав. мовах. Параўн. рус.доказа́ть ’даказаць, давесці’, дыял.доказа́ть ’дагаварыць, паведаміць аб чым-н.; вытлумачыць і г. д.’, укр.доказа́ти ’дагаварыць, папракнуць, абвінаваціць і да т. п.’, чэш.dokázati ’даказаць, пацвердзіць, дабіцца; дагаварыць; выканаць, зрабіць і г. д.’, славац.dokázať ’даказаць, выканаць, зрабіць’, балг.дока́жа ’дагаварыць; даказаць’, макед.докаже ’даказаць; дагаварыць’, серб.-харв.дока́зати ’растлумачыць; данесці, выдаць; пераканаць і г. д.’ Лічыцца прасл. утварэннем: *dokazati (з прэфіксам *do‑ ад дзеяслова *kazati ’даказваць, гаварыць’). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 57–58; Фасмер, 2, 159; Брукнер, 223; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 156.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даказа́ць, дака́зваць bewéisen*vt; náchweisen*vt, erwéisen*vt; unter Bewéis stéllen;
што і патрэ́бна было́даказа́ць was zu bewéisen war;
◊
даказа́ць сваё auf séinem Stándpunkt [Recht] behárren
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
досказа́тьдаказа́ць, дагавары́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
доказа́тьсов.
1. даве́сці, даказа́ць;
2.(донести) разг.даказа́ць, дане́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зняпра́ўдзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; зак. (разм.).
Абвергнуць, даказаць непраўдзівасць чаго-н.
Ён імкнуўся з. распаўсюджаныя чуткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)