самазабы́ўны, ‑ая, ‑ае.

Здольны да самазабыцця, да самаахвяравання ў імя каго‑, чаго‑н. [Рыгор:] — І кажу я вам: майму жыццю няма і не будзе іншае дарогі, як дарога несупыннага, кіпучага, самазабыўнага класавага змагання за свабоду. Гартны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

страшнава́та,

1. Прысл. да страшнаваты.

2. безас. у знач. вык., каму. Крыху боязна. Самой Марыне страшнавата, І ёй вясёласці няма. Колас. / з інф. [Альбіна:] — Не палохайся, дурненькі мой. Кожнаму чалавеку, мабыць, страшнавата ўпершыню стаць бацькам. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

схмурне́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Хмурны, пануры. Заселі ўпяцёх. — Сам папросішся ў нас ты... Ды Фенька сеў воддаль, схмурнелы, віхрасты. Арочка.

2. Пахмурны; змрочны (пра неба, надвор’е і пад.). Мільгнула — і няма — Схмурнелых хмар чародка. Барадулін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фантазёр, ‑а, м.

Той, хто любіць фантазіраваць. [Стасік:] — І прыязджаць буду часамі, ну, там улетку ці вясной.. На сад паглядзець. — Гануся засмяялася.. — Ну і фантазёр. Яшчэ саду і ў паміне няма, а ўжо збіраецца прыязджаць. Няхай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ша́шні, ‑яў; адз. няма.

Разм.

1. Інтрыгі, падкопы. [Стася] пачала адкрыта гаварыць рыбакам пра .. патаемныя шашні [Бешчата] з бандытамі. Бажко.

2. Любоўныя інтрыгі, сувязі. У сваім мужу Іна расчаравалася і хутка завяла шашні з нейкім Артурам. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ваш займ., прынал.

Які належыць вам, мае адносіны да вас.

  • В. веласіпед.
  • А вашага (наз.) няма?
  • Як вашы (наз. вашы родныя, блізкія) пажываюць?
  • Што вы прысталі да мяне з вашым Уладзімірам Андрэевічам.

◊

Па-вашаму —

  1. прысл. па вашай волі, па вашым жаданні.

    • Няхай будзе па-вашаму;

  2. прысл. Так, як робіце вы.

    • Я па-вашаму тут рабіць не збіраюся;

  3. у знач. пабочн. сл. На вашу думку.

    • Гэта я, па-вашаму, хлушу?

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

сакрэт​1, ✂, м.

  1. Тайна, тое, пра што не гавораць.

    • Не выдаць с.
    • У мяне няма сакрэтаў ад бацькоў.
    • Не рабіць сакрэту.

  2. чаго. Тайны спосаб.

    • С. вытворчасці.
    • С. прыгатавання каньяку.

  3. чаго. Скрытая прычыны.

    • С. поспеху.
    • У чым с. такіх паказчыкаў?

  4. Мудрагелістая канструкцыя ў якім-н. механізме.

    • Замок з сакрэтам.

  5. Дадатковы патайны пост, які размяшчаецца вартаўнічай аховай на найбольш небяспечных подступах праціўніка.

    • Назначыць байцоў у с.

|| прым. сакрэтны, ✂.

  • Вельмі сакрэтна (прысл.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

слых, ✂, м.

  1. Адно з пяці знешніх пачуццяў, якое дае магчымасць успрымаць гукі.

    • Органы слыху.

  2. Здольнасць правільна ўспрымаць і аднаўляць музычныя гукі.

    • Абсалютны с.
    • Падбіраць музыку па слыху.

  3. Вестка, гаворка пра каго-н., звычайна нічым яшчэ не падмацаваная.

    • Пра сына ні слыху.
    • Сярод людзей пра гэта пайшоў нядобры с.

◊

  • Ні слыху ні дыху (разм.) — няма ніякіх вестак.

|| прым. слыхавы, ✂.

  • Слыхавыя органы.
  • С. апарат (для таго, хто дрэнна чуе).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

цана, ✂, ж.

  1. Грашовае выражэнне вартасці тавару; плата.

    • Зніжэнне цэн.
    • Ц. праезду аўтобусам.

  2. цаной (-ою): Ужыв. у значэнні: страціўшы што-н., ахвяраваўшы чым-н., перажыўшы што-н.

    • Дасягнуць перамогі цаной вялікіх страт.
    • Любой цаной дасягнуць мэты.

  3. перан. Значэнне, роля чаго-н.

    • Ц. слова.

○

  • Адпускная цана — цана, па якой прадаецца прадукцыя.

◊

  • У цане (разм.) — дорага каштуе; высока цэніцца.

  • Цаны няма каму-чаму (разм. адабр.) — вельмі дарагі, вельмі высокай якасці.

|| прым. цэнасны, ✂.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Бу́рдавы ’цёмна-чырвоны’ (Касп.). Гл. бурдо́вы. Націск у форме бу́рдавы не вельмі зразумелы. Няма ніякай роднаснай формы ці слова, якія б маглі вытлумачыць яго ўзнікненне (зыходнае толькі бурда́). Застаецца меркаваць, што ў бу́рдавы — націск «экспрэсіўнага» паходжання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)