◎ Паўстрэ́ссю ’пад стрэхамі’ (круп., Сл. ПЗБ). З ⁺падстрэлю, якое замест падстрэшшу. Аб мене ш > с гл. Карскі, 1, 386.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазур-полька, мазурко́вая полька ’від полькі-мазуркі, якую танцавалі трасучыся’ (капыл., Жыв. сл.; круп., Сл. ПЗБ). Да мазур 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́ркі ’прыстасаванне ў млыне для вырабу круп’ (стаўб., З нар. сл.). Да тарка (гл.) у мн. л. як тэхнічны тэрмін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ле́шчы ’прэс для выціскання мёду’ (Бес.). Да клешчы ’тс’ (воран., круп., вільн., Сл. паўн.-зах.). Гл. таксама Куркіна (Этимология–1974, 48).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ліда́ік, ліда́ек ’моташнасць’ (лепел., КЭС; докш., круп., Сл. паўн.-зах.), бярэз. ліда́ць ’нудзіць’, докш. ліда́шна ’моташна’ (Сл. паўн.-зах.). Да ляда́ік (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Неаднаколы ’неаднолькавы’ (круп., Сл. ПЗБ). Да аднаколы (гл.), з аднаковы ’аднолькавы’, неаднаковы ’неаднолькавы’, якія хутчэй за ўсё з польск. jednakowy ’аднолькавы’, niejednakowy ’неаднолькавы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нарубе́ц ’навыварат’ (круп., Нар. сл.). Да руб, рубец ’шво (у адзенні)’; мае адпаведнікі ва ўкр. наруби ’тс’, чэш. naruby ’тс’, славен. narȏbe ’навыварат, наадварот’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перацяга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Перамясціць волакам; паступова перанасіць вялікую колькасць чаго‑н. або ўсё, многае. Перацягаць бярвенне. Перацягаць усе дровы ў павець. // і чаго. Разм. Аднесці, занесці паступова вялікую колькасць чаго‑н. каму‑н. «Ох І зарабляе, кажуць, гэта Піперманіха сёлета! Колькі ёй людзі сала ды круп перацягалі». Крапіва.
2. Паступова выкрасці, прысвоіць сабе ўсё, многае. З пушчы панадзіўся воўк і ўсіх авечак перацягаў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ячме́нь 1, ‑ю, м.
1. Адна- і шматгадовая травяністая расліна сямейства злакавых, зерне якой ідзе на прыгатаванне круп, мукі, соладу, на корм жывёле і пад. Жыта ўжо зжалі, а ячмень і пшаніца яшчэ амаль усюды стаялі некранутыя, чакалі вострых сярпоў. Мележ.
2. Зерне гэтай расліны. Млын меле, млын меле Ячмень гэты зорны, Аж ходарам ходзяць Грымучыя жорны. Танк.
ячме́нь 2, ‑ю, м.
Вострае гнойнае запаленне тлушчавых залоз павек. Ячмень на воку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пато́ргаць ’патрэсці, патузаць, пашморгаць’ (Нас.), ’пацягаць’ (віл., Сл. ПЗБ), ’паштурхаць’ (Нас.), паторхаць ’пакалыхаць’ (круп., Сл. ПЗБ), поторкаты ’брыкнуць (аб кані)’ (Сцеп.). Да прасл. tъrgati > торгаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)