Мяша́нец, міша́нец ’патомак ад шлюбу людзей рознай нацыянальнасці, расы’, ’жывёла змешанай пароды’ (ТСБМ, Нас., Нік. Очерки; лудз., Сл. ПЗБ). Паводле націску можна дапусціць запазычанне з польск. mieszaniec ’тс’; рус. ніжагар. — ме́шанец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Камле́нне ’вельмі хутка’ (Нас.). У выніку кантамінацыі слоў вока і імгненне (Нас. 228), параўці, чэш. okajnžik. Магчыма. адмяк, дапусціць, што разглядаемая лексема — аддзел — слоўны назоўнік ад (ляцець) кумільгом ’хутка, раптоўна’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турсу́чыць ‘трэсці, вытрасаць’ (Сцяшк. Сл.), ‘трасці, трусіць’ (калінк., Арх. ГУ). Параўн. рус. дай. турсу́чить ‘торгаць, тузаць, рваць’. Няясна (Фасмер, 4, 125). Можна дапусціць сувязь з папярэднім словам у якасці дзеяслова працяглага дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пле́вень ’погань, нечысць, якая ўсё знішчае, з’ядае’ (ТС). Можна дапусціць, што гэта — абстрагаванае ц.-слав. плпвель, якое са ст.-слав. плъвсль < прасл. *pelvelъ < *pelva, *pehi (Персаў Beiti’., 805; Фасмер, 3, 277). Гл. палоць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скурапе́жка ‘кавалак тонкага сала’ (Касп.). Відавочна, ад скарупа (гл.) з метатэзай галосных пад уплывам ску́ра. Паколькі суф. ‑еж‑ утварае назоўнікі ад дзеяслоўных асноў (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 36), трэба дапусціць існаванне дзеяслова *скарупіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыва́віць, ‑ваўлю, ‑вавіш, ‑вавіць; незак.
1. каго-што. Біць, разбіваць да крыві. — Як вам не брыдка, мужчыны, — звярнуўся Лабановіч да грамады. — Дапусціць, каб людзі крывавілі адзін другога! Разніміце іх! Колас. Крывавіць ногі брудны шлак сухі. Гаўрусёў.
2. Разм. Тое, што і крывавіцца. Калена аб нешта збіта ці праколата і крывавіць. Сачанка.
3. што. Пэцкаць, мазаць кроўю; пакідаць крывавыя сляды на кім‑, чым‑н. А ногі белы снег крывавяць. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Павіндава́ціся, повындоватысь ’скрывіцца, нагнуцца’ (Клім.). Дэрыват на аснове запазычанага ням. winden ’круціць, вярцець, падымаць цяжар’. Можна было б дапусціць пасрэдніцтва польск. windować, але яго значэнне ’падымаць цяжар, цягнуць уверх’ далёка ад бел. Параўн. яшчэ вінда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
укла́сціся, -ладу́ся, -ладзе́шся, -ладзе́цца; -ладзёмся, -ладзяце́ся, -ладу́цца: -ла́ўся, -ла́лася; -ладзі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Умясціцца ў што-н.
Усе рэчы ўклаліся ў чамадан.
2. перан., у што. Падысці пад якую-н. катэгорыю, класіфікацыю (кніжн.).
У. ў інструкцыю.
3. перан. Паспець зрабіць што-н. у пэўны тэрмін.
У. ў рэгламент.
4. Легчы (спаць), улегчыся (разм.).
У. на канапе.
◊
Укласціся ў галаве або у свядомасці (разм.) — дайсці да свядомасці, стаць зразумелым.
|| незак. уклада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і укла́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
У галаве (у свядомасці) не ўкладваецца што-н. (немагчыма дапусціць, паверыць у што-н.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Выда́так ’расход’ (Нас., Касп., Байк. і Некр.), выда́ткі рус. ’издержки’ (Байк. і Некр., БРС), укр. вида́ток ’расход; умалот’, польск. wydatek ’расход; атрыманая прадукцыя’. Суфіксальнае ўтварэнне ад вы́даць ’патраціць (грошы)’ і інш., магчыма дапусціць запазычанне з польск.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лю́тневы ’лютаўскі’ (Гарэц.). Паводле гэтага ўтварэння прыметніка можна дапусціць зыходную форму назвы месяца лютага ⁺люцень. Такую форму lucień рэканструюе Слаўскі (4, 362) паводле прыметніка lutniowy і разам з укр. лютень (лютневий) выводзіць праформу lʼut‑ьn‑jь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)