1. Рэзка змяніцца, стаць зусім іншым. Быццам ніхто пра яго, даваеннага, паганага слова сказаць не мог, а прыйшлі немцы — перарадзіўся чалавек.Быкаў.Можна дапусціць, што на вайне чалавек перарадзіўся, стаў лепшым, але з апавядання гэтага не відаць.«ЛіМ».
2. Страціць свае папярэднія каштоўныя якасці, уласцівасці; вырадзіцца. Пшаніца перарадзілася. □ [Папас Ігнатавіч:] — Здавалася б, ненатуральна, свойская яблыня не можа перарадзіцца, а вось жа перарадзілася.Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нацуркава́ць ’упэўніць, пераканаць’ (кап., Жыв. сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне, у якасці асновы можна дапусціцьцокаць, цыркаць ’журчаць, цвыркаць’ ад гукапераймальнага цур! або цыр!, што перадаюць шматразовае паўтарэнне аднастайных гукаў і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ЛААКО́АН, Лаакоант,
у старажытнагрэч. міфалогіі траянскі прадракальнік, або жрэц. Паводле пашыранага міфа, у час Траянскай вайныЛ. разам з двума сынамі быў забіты двума марскімі змеямі за тое, што насуперак волі багіні Афіны намагаўся не дапусціць прыняцця траянцамі ў дар ад грэкаў драўлянага каня, у якім схаваліся грэч. воіны (гл. таксама Траянскі конь), і папярэджваў суайчыннікаў аб каварстве ворагаў. Міф пра Л. адлюстраваны ў ант. л-ры і выяўл. мастацтве. Найб. вядома мармуровая група «Лаакоан» родаскіх скульптараў Агесандра, Атэнадора і Палідора.
Лаакоан. Мармур. Скульптары Агесандр, Палідор і Атэнадор. Каля 50 да н.э.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Вятры́шча ’моцны вецер’ (КСТ, КТС). Рус.ветри́ще, балг.ве́трище ’тс’. Даволі звычайнае ўтварэнне з суф. ‑išče, які ў дадзеным выпадку выконвае ўзмацняльную функцыю; гл. Слаўскі, SP, 96. Можна дапусціць архаічнасць утварэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мяша́нец, міша́нец ’патомак ад шлюбу людзей рознай нацыянальнасці, расы’, ’жывёла змешанай пароды’ (ТСБМ, Нас., Нік. Очерки; лудз., Сл. ПЗБ). Паводле націску можна дапусціць запазычанне з польск.mieszaniec ’тс’; рус.ніжагар. — ме́шанец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Камле́нне ’вельмі хутка’ (Нас.). У выніку кантамінацыі слоў вока і імгненне (Нас. 228), параўці, чэш.okajnžik. Магчыма. адмяк, дапусціць, што разглядаемая лексема — аддзел — слоўны назоўнік ад (ляцець) кумільгом ’хутка, раптоўна’ (Сцяшк. Сл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турсу́чыць ‘трэсці, вытрасаць’ (Сцяшк. Сл.), ‘трасці, трусіць’ (калінк., Арх. ГУ). Параўн. рус. дай. турсу́чить ‘торгаць, тузаць, рваць’. Няясна (Фасмер, 4, 125). Можна дапусціць сувязь з папярэднім словам у якасці дзеяслова працяглага дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пле́вень ’погань, нечысць, якая ўсё знішчае, з’ядае’ (ТС). Можна дапусціць, што гэта — абстрагаванае ц.-слав.плпвель, якое са ст.-слав.плъвсль < прасл.*pelvelъ < *pelva, *pehi (Персаў Beiti’., 805; Фасмер, 3, 277). Гл. палоць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скурапе́жка ‘кавалак тонкага сала’ (Касп.). Відавочна, ад скарупа (гл.) з метатэзай галосных пад уплывам ску́ра. Паколькі суф. ‑еж‑ утварае назоўнікі ад дзеяслоўных асноў (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 36), трэба дапусціць існаванне дзеяслова *скарупіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыва́віць, ‑ваўлю, ‑вавіш, ‑вавіць; незак.
1.каго-што. Біць, разбіваць да крыві. — Як вам не брыдка, мужчыны, — звярнуўся Лабановіч да грамады. — Дапусціць, каб людзі крывавілі адзін другога! Разніміце іх!Колас.Крывавіць ногі брудны шлак сухі.Гаўрусёў.
2.Разм. Тое, што і крывавіцца. Калена аб нешта збіта ці праколата і крывавіць.Сачанка.
3.што. Пэцкаць, мазаць кроўю; пакідаць крывавыя сляды на кім‑, чым‑н. А ногі белы снег крывавяць.Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
