Ружа́нец ’у некаторых хрысціян — шнурок з нанізанымі на ім пацеркамі для адлічэння прачытаных малітваў або паклонаў у часе малітвы’ (ТСБМ). З польск.różaniec ’ружанец’, якое, паводле Фасмера (3, 493), з’яўляецца калькай з с.-лац.rosārium ’тс’ < rosa ’ружа’. Паводле Брукнера (466), польск.różaniec утворана ад прыметніка różany (у спалучэнні różany wianek < ням.Rosenkranz ’вянок з ружаў; ружанец’). Польск.różaniec першапачаткова называлі ’малітоўнік дзевы Марыі са 150 малітвамі, які быў пераплецены пацеркамі для падліку малітваў’, а потым — і самі пацеркі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шнуро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. шнураваць.
2.Рмн.‑ровак. Шнур або шнурок на якім‑н. адзенні і пад., пэўным чынам размешчаны, працягнуты, а таксама прашнураванае месца. Скрозь слой бруду на блясе цьмяна віднеўся малюнак: бліскучы бот, а побач — чаравік без шнуровак.Карпюк.Шнуроўка колеру зары, Пагляд, што бляск рубінавы, І сарафан агнём гарыць, Каралі — арабініны.Ляпёшкін.//Уст. Частка жаночай сукенкі, якая сцягваецца шнурком; гарсэт. Мураўёўна нізка звесіла галоўку, Бо занадта зацягнулася ў шнуроўку.Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сту́жка ‘палоска матэрыі’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Шат., Касп., Сл. ПЗБ, Бяльк., Сцяшк., Мядзв.), ‘абрэзак тканіны’ (Ян.), сту́жкі ‘завязкі фартуха’ (Жд. 1), ‘вузкая палоска лазы, лыка’ (навагр., Сл. ПЗБ). Параўн. укр.дыял.сту́жка ‘істужка, тасёмка’, стараж.-рус.сътуга ‘звязка, скрэпа’, польск.wstęga, wstąžka, чэш.stužka, славац.stuha, stužka, славен.stogla ‘шнурок для чаравікаў’. Прасл.*vъs‑tǫga ‘падвязка для абуўкі’, да *tegnǫti ‘цягнуць’ (Брукнер, 635). Карскі (Белорусы, 146) меркаваў, што слова занеслі ў Беларусь славакі (т. зв. каробачнікі), якіх называлі венграмі, што цяжка давесці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сусе́дскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да суседа, належыць яму. Суседская хата. Суседская дачка. □ Пачнеш араць — глядзі, каб незнарок суседскі не крануць шнурок.А. Вольскі.Недзе блізка на суседскім двары раз-пораз маці клікала дачку.С. Александровіч.Калі ў суседскім садзе пачынаюць пунсавець гронкі рабіны, значыць, лета канчаецца.Кандрусевіч.// Які мае адносіны да суседзяў і іх узаемаадносін. Супрацоўніцтва [партызан] з мясцовым насельніцтвам наладжана на глебе суседскага абмену.Брыль.
2. Які жыве па суседству. У пасаджанай набок новенькай шапцы, з залацістай эмблемкай чыгуначніка, .. [Вася] бадзёра на[йгра]ваў вясёлы факстрот, склікаючы да сябе суседскую моладзь.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апо́рак ’стары бот з адрэзанай халявай’ (БРС). Значэнне ’нікчэмны чалавек’, зафіксаванае ў Дукоры (Жд.), — перанос асноўнага, пашыранага паўсюдна; параўн. ’зношаны абутак’ (Янк. Мат.), ’абутак з лыка’ (Інстр. I). Рус.опорок ’стары зношаны абутак’, ’распораты з бакоў стары бот’, ніз вопраткі, падкладка, футра, з якога спораты верх’, опорыш ’апорак’, а таксама ’халява, споратая з бота’; укр.дыял.опорки ’апоркі’. Славен.opǫ̑rek ’аборка; ануча на боце, да якой прымацоўваецца спражка ці шнурок’, — хутчэй за ўсё аўтаномная паралельная форма. Ад апароць (< опороти) ’распароць’ з суфіксам ‑ак (‑ъкъ): ’апораты бот’ (Сцяц., Нар., 153–154).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Касні́к ’істужка’; ’тасёмка’; ’шнурок, сплецены з нітак, якім карысталіся пры красанні агню’, ’наогул вузкія палоскі чаго-н., шматы’ (Сл. паўн.-зах.), ’істужка’ (Сцяшк. МГ). Параўн. прыклад у Сцяшк.: «У дзяўчынкі прыгожы каснік у касе». Не цяжка схіліцца да думкі, што гэта слав. слова *kosьnikъ (да *kosa ’валасы’, *kosьnikъ ’істужка для кос’). Але сітуацыя тут зусім іншая. Бел.каснік запазычана з літ. мовы (гл. Сл. паўн.-зах., 2, 433): параўн. літ.kasnỹkas ’тс’. Гэта вытворнае на літ. глебе ад літ.kasà ’каса, валоссе’ (падрабязна гл. у Фрэнкеля, 1, 226) па мадэлях літ. словаўтварэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Супо́ня ’рэмень для сцягвання клешчаў хамута’ (ТСБМ, Нас., Шымк. Собр., Байк. і Некр., Шат., ТС, Бяльк., Сержп. Прымхі, Маслен., Арх. Вяр., Сл. ПЗБ), супо́нь ’тс’ (Сцяшк., Бяльк., Сл. ПЗБ), сыпо́ня ’тс’ (мёрск., Нар. лекс.), супо́нне ’тс’ (Мат. Гом.), сіпо́нька ’тс’ (Касп.), супо́ня ’раменьчык мятровай даўжыні’ (Пятк. 2), ’звіты дратаваны шнурок’ (Варл.). Укр.супо́ня, рус.супо́нь, супо́ня ’тс’. З *сѫ‑понь да *pęti, *pьnǫ ’пяць’ (Фасмер, 3, 805; ЕСУМ, 5, 478); параўн. этымалагічна і фармальна блізкае харв.súpon ’праца, якая выконваецца разам’, укр.дыял.сопо́ня ’мужчынскі пояс’ (< *sǫponʼa, Шульгач, Слов. етим., 454), гл. таксама апона, запан.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
cord
[kɔrd]1.
n.
1) шнур -а́m., шнуро́к -ка́f., шпага́т -у m.; то́нкая вяро́ўка
2) зьвя́зка f.
vocal cord — галасава́я зьвя́зка
3) са́жань -ня m. (ме́ра дро́ваў)
2.
v.t.
1) зьвяза́ць вяро́ўкай
2) склада́ць дро́вы ў са́жні
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
tie1[taɪ]n.
1. га́льштук
2. сту́жка, шнуро́к;
The dog broke its tie. Сабака сарваўся з прывязі.
3.pl.ties ву́зы, су́вязі;
family ties сяме́йныя ву́зы;
ties of friendship сябро́ўскія су́вязі
4. цяжа́р; кло́пат, даку́ка
5.sport гульня́ ўнічыю́;
The game ended in a tie. Гульня скончылася ўнічыю.
6.mus. знак лега́та
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Сіля́ць ‘часта цягнуць сілом або вудаю, вудзіць’, ‘шмат браць, чэрпаючы’ (Нас., Байк. і Некр.), ‘есці’ (Бяльк.), ‘чэрпаць, браць’ (Мат. Гом., Пал., Янк.), ‘чэрпаць ваду’ (паўн.-усх., ЛА, 5), селя́ць ‘наліваць’, силя́ць ‘чапляць’ (Растарг.), ‘нанізваць’ (Гарэц.; чэрв., Нар. лекс.; Нік., Оч., Варл.), ‘удзяваць нітку або шнурок’ (Варл.); сюды ж сіля́ўка ‘нізка рыбы’ (лід., ЛА, 1). Укр.силя́ти ‘нізаць’, рус.силя́ть (рыбу) ‘лавіць сілом, якое прычэпліваецца да доўгай вуды’, польск.usidlić ‘злавіць сілом’, чэш.osidliti ‘сплясці сіло’, славац.zasídliť ‘перавязаць ніткай’. Да сіло (гл.), сіллё. Адносна значэння ‘чэрпаць’ параўн. рус.заси́лить ‘зачапіць канцом буча за што-небудзь, зачарпнуць’; гл. Праабражэнскі, 2, 286.