Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Сузо́р’е ’ўчастак зорнага неба, група зорак, аб’яднаных агульнай назвай’ (ТСБМ, Байк. і Некр.). Да су- і зара, зорка; калька т. зв. еўрапейскіх культурных слоў, параўн. укр.сузі́рʼе ’тс’, рус.созве́здие, чэш.souhvězdí, славац.súhvezdie, славен.sozvezdje, серб.-харв.са̀звежђе, балг.съзве́здие, макед.созвездие, што калькуюць лац.constellatio ’ўзаемнае размяшчэнне нябесных цел’. Гл. ESSJ SG, 1, 240; Борысь, Prefiks., 117. Да семантыкі параўн. польск.gwiazdozbiór ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прашы́ўка, ‑і, ДМ ‑шыўцы; Рмн. ‑шывак; ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. прашываць — прашыць (у 1 знач.).
2. Тое, што і прошва. Як золата, там Узыходзіць зара, такой паэтычнай, З прашыўкаю сіняй.Броўка.
3.Спец. Аперацыя апрацоўкі металу спецыяльным інструментам тыпу працяжкі.
4.Спец. Металарэзны інструмент тыпу працяжкі для апрацоўкі скразных адтулін ці паглыбленняў у метале.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збля́кнуцьізбле́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Страціць яркасць афарбоўкі; выцвісці. Матэрыя зблекла. □ Зара тым часам падалася ўправа, і светлы ветразь яе зменшыўся, ружовыя фарбы збляклі.Дуброўскі.
2. Завянуць, страціць свежасць (пра расліны). Зблякла трава./ Пра чалавека, яго твар. Вочы .. [Сцяпана] на момант загарэліся, але тут жа і збляклі.Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́нішні, ‑яя, ‑яе.
Які мае адносіны да раніцы. Ранішні час.// Які бывае раніцай, уранні. Ранішняя зара. Ранішнія замаразкі. □ Дагаралі вугельчыкі, павеяла ранішнім халадком.Шчарбатаў.Збіваючы ранішнюю расу, ногі пакідалі на зялёным мурагу выразныя сляды.Краўчанка.// Які адбываецца, выходзіць, робіцца і пад. раніцай, уранні. Ранішняя зарадка. Ранішні поезд. Ранішні сон. □ На пляцоўцы пачыналася ранішняе жыццё, шумлівае, гаманлівае.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
румя́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; незак., каго-што.
1. Выклікаць румянец на твары, шчоках. А новы дзень румяніць людзям шчокі, Бо з сонцам пачынаюць дзень.Тармола.Ты думаеш аб сярдзітых завірухах, якія так прыгожа румяняць шчокі і бадзёраць падарожнік...Якімовіч.
3. Рабіць чырвоным, пакрываць румянцам (у 2 знач.). Румяніць возера зара.Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зрэ́нка ’адтуліна ў радужнай аболонцы’. Укр.уст.абл.зрі́нка, здрі́нка ’тс’ (Грынч.). Параўн. польск.źrenica ’зрэнка’, славац.zreníca, славен.zreníca. Ад дзеяслова zьrěti ’глядзець, бачыць’ утвораны дзеепрыметнік на ‑n‑, адкуль далей з суфіксам ‑ъk‑ > zьrěnka > зрэнка. Параўн. рус. (< ст.-слав.) зрение (< zьrěn + ije) з той жа вытворнай асновай. Утварэнне зах.-рус. Не выключана сувязь з зенка ’тс’, як і ў форм на ‑ica з зеница. Гл. зрок, зара, зары́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
youth
[ju:Ө]
n.
1) маладо́сьць f., юна́цтва n.
2) дзяцю́к, юна́к -а́m.
3) мо́ладзь f.
4) Figur. пе́ршая ста́дыя, зара́f.
during the youth of this country — на зары́ разьвіцьця́ гэ́тай краі́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
начні́ца, ‑ы.
1.ж. Лятучая мыш. Устаюць начныя страхі, здані, І зыкі чуюцца.. Чараўніка і чараўніцы, І лопат крыллямі начніцы.Колас.
2.м. і ж.Разм. Той (тая), хто доўга яе кладзецца спаць, бадзяецца начамі. Па вуліцы прайшла начніца, Абцасам калючы асфальт, Бясследнай зданню прамільгнула.Матэвушаў.
3.ж.Абл. Начная зорка. Зара за ўзгоркамі начніцы замыкала і косы вешала на росныя гаі.Кляшторны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скава́цца, скуецца; зак.
1. Злучыцца пры дапамозе кавання.
2.перан. Пазбавіцца волі. Як на небе зара, ці як думка ў душы Не скуешся няволі ты [песня] путамі.Купала.// Страціць рухомасць; анямець. Апошні раз.. [Яніна] заснула не ведае і калі: хацела падымацца, бо пачало днець, а вочы скаваліся дрымотай...Кірэенка.
3.перан. Накрыцца лёдам, замерзнуць (пра раку, возера і пад.). Рэчка скавалася Лёдам крыштальным.Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)