Зара́

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Зара́
Р. Зары́
Д. Зары́
В. Зару́
Т. Заро́й
Заро́ю
М. Зары́

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

зара́

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. зара́ зо́ры
Р. зары́ зо́р
Д. зары́ зо́рам
В. зару́ зо́ры
Т. заро́й
заро́ю		 зо́рамі
М. зары́ зо́рах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

зара́, -ы́, мн. зо́ры і (з ліч. 2, 3, 4) зары́, зор, ж.

1. Яркая афарбоўка гарызонту перад усходам і пасля заходу сонца.

Вячэрняя з.

Ад зары да зары (увесь дзень або ўсю ноч). Ні свет ні з. (надта рана).

2. перан. Пачатак, зараджэнне чаго-н. радаснага.

На зары цывілізацыі.

З. свабоды.

3. Ранішні або вячэрні ваенны сігнал.

Іграць зару.

4. звычайна мн. Зорка.

Ужо ў небе зазіхацелі зоры.

|| прым. заравы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

З. захад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зара́ ж.

1. (окраска горизонта) заря́;

2. только мн. звёзды;

не́ба ўсе́яна зо́рамі — не́бо усе́яно звёздами;

3. (сигнал) заря́;

біць зару́ — бить зарю́;

◊ ад зары́ да зары́ — от зари́ до зари́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зара́, ‑ы; мн. зо́ры, зор і зо́раў; ж.

1. Яркая афарбоўка гарызонта пры захадзе і ўсходзе сонца. Вячэрняя зара дагарала на захадзе, і водбліскі яе адлюстроўваліся на воднай роўнядзі далёкіх сажалак. Чарнышэвіч. Шуст спяшаўся, бо на ўсходзе ўжо разлівала ружовасць ранішняя зара. Шчарбатаў. // Час перад усходам або захадам сонца, калі гарызонт набывае такую афарбоўку. Ён выедзе досвіткам сінім Араць свой загон на зары. Панчанка.

2. перан.; чаго. Пачатак, зараджэнне чаго‑н. (новага, радаснага і пад.). На зары цывілізацыі. □ Я цяпер без багацця багаты на зары квітнеючых дзён. Дудар.

3. звычайна мн. (зо́ры, зор і зо́раў). Зорка. Першыя зоры ўжо замігацелі то там, то сям у бяздонным небе. Колас.

•••

Ад зары (і) да зары; з зары да зары — а) увесь дзень, з раніцы да вечара. — Няма часу, каторы дзень ад зары да зары за касой на сенакосе. Машара; б) усю ноч, з вечара да раніцы. У кожнага салаўя, Ад зары да зары, Песня непаўторная. Танк.

Ні свет ні зара гл. свет.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зара

т. 6, с. 535

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

зара́ ж

1. Mórgenrot n -(e)s, Mórgenröte f - (ранішняя); Ábendrot n, Ábendröte f (вячэрняя);

з заро́ю frühmorgens, am frühen Mórgen; im Mórgengrauen;

2. перан (пачатак чаго-н) Mórgenrot n, Mórgenröte f;

ад зары́ да зары́ vom Ábend bis zum Mórgen, die gánze Nacht hindúrch;

ні свет ні зара́ vor Tau und Tag, in áller Frühe, vor Tágesanbruch

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

зара

Том: 11, старонка: 119.

img/11/11-119_0694_Зара.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Зара́, зо́ры ’яркая афарбоўка гарызонта пры ўсходзе і заходзе сонца’, ’зорка’. Рус. заря, зори ’афарбоўка гарызонта’, дыял. пенз., кур. утренняя, вечерняя заря ’планета Венера’, укр. зоря ’зорка’, ’афарбоўка гарызонта’, польск. zorza, уст. zarza, н.-луж. zoŕa, в.-луж. zerja ’афарбоўка гарызонта’, палаб. zöri, ’тс’, чэш. zora ’зара’, záře, zář ’святло’, славац. zora ’афарбоўка гарызонта’, славен. zárja, zórja ’тс’, серб.-харв. зо̀ра ’тс’, балг. заря, зора̀, за̀ра ’тс’, макед. зора. Ст.-слав. зарꙗ ’святло, ззянне’. Ст.-рус. заря, зара ’святло, зара’ (XI ст.). Таго ж і.-е. кораня, што зрок, зрэнка (гл.): *gʼher‑ ’ззяць, блішчаць’. Прасла zora, zara (адкуль з суфіксам ‑j‑a: zarja > рус. заря і інш.) мае роднасныя: літ. žarijà ’гарачае вуголле’, ст.-прус. sari ’жар’, літ. žarà ’зара’, англ. gray ’шары’. Пра семантычнае адрозненне зоря, заря гл. Якабсон, Writings, 2, 628; Фасмер, 2, 81; Шанскі, 2, З, 61; Траўтман, 336; Покарны, 1, 441–442; БЕР, 1, 654–655; Скок, 3, 660; Махэк₂, 710. У зах.-рус. адбылася семантычная дыферэнцыяцыя ’зорка’ і ’афарбоўка неба’, прычым першае значэнне замацавалася за лексемай бел. зорка (гл.), укр. зірка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Далуханава Зара

т. 6, с. 20

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)