нага́, ‑і, ДМ назе; мн. ногі, Р ног, Д нагам; ж.

1. Адна з дзвюх ніжніх канечнасцей чалавека. Правая нага. Левая нага. Падкурчыць ногі. □ Ногі ад доўгага сядзення замлелі, і.. [Віця] захістаўся. Чарнышэвіч. // Адна з канечнасцей птушак і большасці жывёл. Пярэдняя нага. Задняя нага. □ Конь перабіраў на месцы нагамі, матаў галавою. Хомчанка. Крахтаў лядок — па ім брылі ласі паціху, Сляды іх ног ляглі па зімніку старым. Бядуля.

2. Апора, ніжняя частка мэблі, пабудовы, механізма. Ногі стала. □ Раптам.. [гідраплан] крануўся паверхні сваімі цыбатымі нагамі. Самуйлёнак.

•••

Адбівацца рукамі і нагамі гл. адбівацца.

Адкінуць ногі гл. адкінуць.

Адкуль (толькі) ногі ўзяліся; дзе (толькі) ногі ўзяліся — пра таго, хто вельмі хутка ўцякае.

Адмахвацца рукамі і нагамі гл. адмахвацца.

Адна нага тут, другая там — вельмі хутка (збегаць, схадзіць куды‑н.).

Адной нагой у магіле (стаяць) — быць блізкім да смерці.

Адхадзіць ногі гл. адхадзіць.

Адчуць глебу пад нагамі гл. адчуць.

Баранаваць нагамі гл. баранаваць.

Без рук, без ног гл. рука.

Блытацца пад нагамі гл. блытацца.

Браць ногі на плечы (у рукі) гл. браць.

Быць на кароткай назе гл. быць.

Быць на роўнай назе гл. быць.

Валіцца (падаць) з ног гл. валіцца.

Выбіць глебу (грунт) з-пад ног гл. выбіць.

Гарыць зямля пад нагамі гл. зямля.

Дагары нагамі гл. дагары.

Дай бог (божа) ногі гл. даць.

Задраць ногі гл. задраць.

Збіцца з нагі гл. збіцца.

Збіцца з ног гл. збіцца.

Зваліцца з ног гл. зваліцца.

Зваліць з ног гл. зваліць.

Звязаць па руках і нагах гл. звязаць.

З галавы да ног; з ног да галавы гл. галава.

З рукамі і нагамі гл. рука.

З усіх ног — вельмі хутка, што ёсць моцы (кінуцца, пусціцца і пад.). Трэба ж некага клікаць на дапамогу, каб ратавалі. І Ганька з усіх ног кінулася дадому. Васілевіч.

Каб нагі тваёй (яго, яе, вашай, іх) не было гл. быць.

Калос на гліняных нагах гл. калос.

Кланяцца ў ногі гл. кланяцца.

Куды ногі нясуць — без мэты, без дарогі, абы-куды.

Кульгаць на абедзве нагі гл. кульгаць.

(Ледзь) вынесці ногі гл. вынесці.

Ледзь дацягнуць ногі гл. дацягнуць.

Ледзь ногі носяць — аб вялікай стомленасці або слабасці, старасці.

Ледзь ногі цягаць (валачы, перастаўляць) гл. цягаць.

Ледзь трымацца на нагах; на нагах не трымацца гл. трымацца.

Лёгкі на ногі гл. лёгкі.

Лізаць ногі гл. лізаць.

Ляжаць без задніх ног гл. ляжаць.

На адной назе — вельмі хутка.

Нага не ступала — ніхто не быў, не жыў, не хадзіў дзе‑н.

Нага чыя не ступіць — пагроза не пусціць каго‑н. куды‑н. або не хадзіць куды‑н.

Нага ў нагу — нароўні з кім‑н., у адпаведнасці з кім‑, чым‑н. (ісці, дзейнічаць, працаваць, развівацца).

Нагі маёй не будзе гл. быць.

Нагі тваёй (яго, яе, вашай, іх) не будзе гл. быць.

На нагах — а) стаяць, не сядзець, не ляжаць; б) у клопатах, пры рабоце. [Бабка:] — Як служка якая была — вечна на нагах: тое падай, гэта прыбяры ды яшчэ дзяцей прыглядзі. Вышынскі; в) не кладучыся ў пасцель (пры хваробе); г) устаўшы пасля сну, адпачынку або яшчэ не кладучыся спаць, адпачываць. У штаб камендатуры ўчастка я прыехаў апоўначы, аднак гаспадара яго — Віктара Мікалаевіча Васільева застаў яшчэ на нагах. Брыль; д) у дзеянні. Праз хвілін дзесяць уся мясцовая паліцыя была ўжо на нагах. Якімовіч.

Наступіць на нагу гл. наступіць ​1.

На шырокую нагу — вельмі багата, раскошна.

Ні нагой куды, да каго — не бываць дзе‑н., не хадзіць куды‑н., да каго‑н.

Ні рук, ні ног гл. рука.

Ні ў зуб нагой гл. зуб.

Ногі адбіць (збіць, набіць) гл. адбіць.

Ногі біць гл. біць.

Ногі блытаюцца — пра слабасць, стомленасць і пад.

Ногі не казённыя — а) не варта стаяць, лепш сесці; б) аб нежаданні ісці куды‑н.

Ногі не нясуць — няма сілы ісці, рухацца.

Ногі не трымаюць — аб моцнай стомленасці або дрэнным адчуванні.

Ногі працягнуць (выцягнуць, выпруціць, выпрастаць) гл. працягнуць.

Ног не давалачы гл. давалачы.

Ног не пацягнуць гл. пацягнуць.

Ног не хапае гл. хапаць.

Ног не чуць пад сабой гл. чуць.

Падняцца на ногі гл. падняцца.

Падняць на ногі гл. падняць.

Падставіць нагу гл. падставіць.

Падтаптаць пад ногі гл. падтаптаць.

Пакуль ногі носяць — пакуль можна рухацца, працаваць.

Паставіць з ног на галаву гл. паставіць.

Паставіць на ногі гл. паставіць.

(Сам) чорт нагу зломіць гл. чорт.

Спаць без задніх ног гл. спаць.

Стаць на ногі гл. стаць.

Стаяць на (сваіх, уласных) нагах гл. стаяць.

Траціць грунт (глебу, зямлю) пад нагамі гл. траціць.

Узяць нагу гл. узяць.

У нагах — а) каля ног, у тым месцы, дзе ногі. У нагах непрытомнай нявесткі ляжала нежывое дзіця. Брыль; б) унізе. У нагах [дуба] трава Нізка сцелецца. Колас.

Упасці ў ногі гл. упасці.

Устаць з левай (не з той) нагі гл. устаць.

Хай адсохнуць (у мяне) рукі і ногі гл. адсохнуць.

Як левая нага хоча — як хоча, так і будзе (пра самадура).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

up

[ʌp]

1.

adv.

1) увы́сь, уве́рх; угару́, уго́ру; дагары́

The bird flew up — Пту́шка ўзьляце́ла ўгару́

Hands up! — Ру́кі ўго́ру!

2) уве́рсе, угары́

He stayed up in the mountains several days — Ён прабы́ў у го́рах ко́лькі дзён

2.

prep.

1) уве́рх (па)

The cat ran up the tree — Кот шмы́гнуў уве́рх па дрэ́ве

2) на верхаві́ну

They climbed up the hill — Яны́ ўзабра́ліся на верхаві́ну ўзго́рка

3) угару́, нагару́

up the river — угару́ па рацэ́

up the steps — нагару́ па схо́дах

up wind — су́праць ве́тру

3.

n.

1) рух уго́ру, падыма́ньне ўго́ру

2) informal пэры́яд уда́чаў, дабрабы́ту й шча́сьця

а) Her life is full of ups and downs — Ейнае жыцьцё по́ўнае зьме́нлівасьці лёсу

б) to have one’s ups and downs — чу́цца раз лепш, раз го́рай

•

- Add this up

- age twelve and up

- be up against

- bring up a new topic

- get up

- Get up!

- go up

- it’s up to you

- stand up

- store up supplies

- The house burned up

- The sun is up

- Time is up

- up and down

- up against it

- up north

- to be up to

- up to

- up to here

- What’s up?

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Spítze

I

f -, -n вастрыё; ко́нчык; шпіль

2) вяршы́ня (гары); вершалі́на (дрэва)

3) но́сік (чаравіка)

4) галава́ (калоны)

5)

die ~n der Geséllschaft — вяршкі́ грама́дства

an der ~ des Staátes stéhen* — стая́ць на чале́ дзяржа́вы

j-n an die ~ stéllen — паста́віць каго́-н. на чале́

an die ~ séiner Bemühungen stéllen — імкну́цца зрабі́ць што-н. у пе́ршую чаргу́

die ~ der Produktión hálten* — трыма́ць рэко́ры́ па вытво́рчасці чаго́-н.

6)

j-m die ~ bíeten* — дава́ць адпо́р, ака́зваць супраціўле́нне каму́-н.

éiner Sáche (D) die ~ ábbrechen* — абясшко́дзіць што-н., пазба́віць спра́ву вастрыні́

auf die ~ tréiben* — даве́сці што-н. да кра́йнасці

éine Sáche auf die ~ stéllen — паста́віць што-н. дагары́ нага́мі

7)

fréie ~n — с.-г. звышпла́навыя праду́кты, лі́шкі

II

f -, -n кару́нкі

~n klöppeln — пле́сці [вяза́ць] кару́нкі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

noga

nog|a

ж. нага;

do góry ~ami — дагары нагамі;

wstać lewą ~ą — устаць з левай нагі;

stanąć na własnych ~ach перан. стаць на ногі;

padam do nóg — кланяюся ў ногі;

podstawić ~ę — падставіць нагу;

postawić kogo/co na ~i — паставіць (падняць) каго/што на ногі;

~a moja tu nie postanie — нагі маёй тут больш не будзе;

być jedną ~ą w grobie — адной нагой у труне (у дамавіне, у зямлі) быць;

być kulą u ~i — быць цяжарам для каго; быць у цяжар каму;

być na ~ach — быць на нагах;

wyciąć do ~i — пазабіваць усіх да аднаго;

do ~i! — да нагі! (каманда сабаку);

brać ~i za pas разм. даваць драла (лататы), змывацца, ліняць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

góra

gór|a

ж.

1. гара;

~a lodowa — айсберг;

ręce do ~y! — рукі ўгору!;

iść w ~ę — ісці пад гару; на гару;

2. верх, верхняя частка;

mieszkać na ~ze — жыць на верхніх паверхах;

spojrzeć do ~y — паглядзець наверх;

3. гарышча;

4. разм. вярхі (улада);

~a tak zdecydowała — у вярхах (наверсе) так вырашылі;

ceny idą w ~ę — цэны растуць;

płacić z ~y — плаціць наперад;

patrzeć z ~y — глядзець зверху;

traktować kogo z ~y — глядзець на каго звысоку, з пагардай, пагардліва;

z ~ą rok — год з лішнім (з гакам);

to kosztuje ~a 10 funtów — гэта каштуе максімум 10 фунтаў;

do ~y nogami — дагары нагамі;

wziąć ~ę — перамагчы, перадужаць, адолець;

uszy do ~y! — вышэй галаву!;

~ą nasi! — наша ўзяла!;

z ~y dziękuję — загадзя дзякую

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Kopf

m -(e)s, Köpfe

1) галава́

mit blóßem ~ — з непакры́тай галаво́й

2) галава́, ро́зум

ein héller ~ — све́тлая галава́

den ~ hóchhalten* — не схілі́ць галавы́

~ hoch! — вышэ́й галаву́!

den ~ hängen lássen* — заняпа́сці ду́хам

sich (D) etw. in den ~ sétzen — браць што-н. сабе́ да галавы́

Hals über ~ — стрымгало́ў

mit dem ~ durch die Wand géhen* — ісці́ напрало́м

er ist nicht auf den ~ gefállen — ён не дурны́ [не ду́рань]

sich (D) den ~ über etw. (A) zerbréchen* — лама́ць сабе́ галаву́ над чым-н.

sich (D) etw. aus dem ~ schlágen* — вы́кінуць сабе́ што-н. з галавы́

sich (D) etw. durch den ~ géhen lássen* — абду́мваць што-н.

den ~ aufs Spiel sétzen — рызыкава́ць галаво́ю

ich weiß nicht, wo mir der ~ steht — у мяне́ галава́ кру́ціцца

~ stehen* — стая́ць на галаве́

◊ es steht álles ~ — пану́е по́ўны беспара́дак, усё ідзе́ дагары́ нага́мі

3) асо́ба, чалаве́к

die Grúppe ist elf Köpfe stark — у гру́пе адзіна́ццаць асо́б [чалаве́к]

das kóstet drei Rúbel pro ~ — гэ́та кашту́е (па) тры рублі́ з [на] чалаве́ка

4) загало́вак (у газеце)

5) гало́ўка, пле́шка (цвіка)

◊ den Nágel auf den ~ tréffen* — папа́сці ў са́мую кро́пку

6) кача́н (капусты)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

БУРКІНА́-ФАСО́

(Bourkina Faso),

дзяржава ў Зах. Афрыцы. Мяжуе на З і Пн з Малі, на У з Нігерам і Бенінам, на Пд з Кот-д’Івуарам, Ганай, Тога. Падзяляецца на 30 правінцый. Пл. 274,2 тыс. км². Нас. 10 млн. чал. (1994). Сталіца — г. Уагадугу. Афіц. мова французская. Нац. свята — Дзень рэвалюцыі (4 жн.).

Дзяржаўны лад. Буркіна-Фасо — дэмакр. рэспубліка. Паводле канстытуцыі 1991 кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, які выбіраецца ўсеагульным галасаваннем тэрмінам на 7 гадоў. Заканадаўчую ўладу ажыццяўляе аднапалатны парламент (Асамблея нар. дэпутатаў), выканаўчую — урад на чале з прэм’ер-міністрам, прызначаным прэзідэнтам.

Прырода. Большая ч. паверхні — невысокае хвалістае плато Мосі (выш. 200—500 м), над якім уздымаюцца асобныя горы выш. да 750 м. Карысныя выкапні: марганцавыя, медныя, тытана-магнетытавыя, свінцовыя, нікелевыя руды, фасфарыты, баксіты, графіт, золата, алмазы. Клімат субэкватарыяльны, з рэзка выражаным сухім сезонам (з снеж. да сак.; дажджлівы сезон у жн.). Сярэднямесячныя т-ры паветра ад 24—26 °C да 30—35 °C. Ападкаў 500—1000 мм за год, на Пн 120—200 мм. Частыя моцныя засухі. Рэк мала, найб. значныя Чорная Вольта і Белая Вольта. На Пд пераважае тыповая і высакатраўная саванна, месцамі — участкі рэдкастойных саванных лясоў, хмызнякі; на Пн — паўпустыня. Пад лясамі каля 9% тэр. На мяжы з Бенінам і Нігерам міждзяржаўны нац. парк Дубль-В, ёсць рэзерваты.

Насельніцтва. Асн. ч. належыць да моўнай групы гур (цэнтр. бантоіднай), найб. народ мосі складае каля палавіны насельніцтва. Блізкія да яго народы лобі, мбуін, га, боба, грусі, гурма, сенуфа. Жывуць таксама народы групы мандэ (буса, сану, соніке, дыула), атлантычнай сям’і (фульбе). Паўн. раёны насяляюць сангаі і туарэгі. Еўрапейцаў (пераважна французаў) каля 5 тыс. Пераважаюць мясц. традыц. вераванні; мусульман (у асноўным на Пн) 25%, хрысціян-католікаў (на Пд і ў гарадах) 10%. Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва 36,5 чал. на 1 км². Шчыльна населены цэнтр. і паўд. раёны. На Пн рассяленне мае ачаговы характар (каля 3—4 чал. на 1 км²). У гарадах 15% насельніцтва. Найб. гарады Уагадугу, Боба-Дыўласа, Кудугу.

Гісторыя. Са старажытнасці ПнЗ і З сучаснай Буркіна-Фасо насялялі народы боба, сенуфа, гурунсі, лобі, дагары, марка і сама. На рубяжы 1—2-га тыс. н.э. ў бас. Вольты складалася этн. супольнасць мосі. У 11 ст. з’явіліся першыя племянныя дзяржавы мосі, у пач. 12 ст. — дзяржава роднаснага мосі народа гурма. Да 15 ст. царствы мосі (Уагадугу, Ятэнга) найб. магутныя ў Зах. Афрыцы. Дзяржавы мосі і інш. буркінійскіх народнасцей праіснавалі да канца 19 ст. У 1896—1904 тэр. Буркіна-Фасо заваявалі і далучылі (1904) да калоніі Верхні Сенегал—Нігер французы. У 1919 краіна пад назвай Верхняя Вольта атрымала статус калоніі ў складзе ген.-губернатарства Франц. Зах. Афрыка (ФЗА), у 1932 яе тэр. падзелена паміж суседнімі калоніямі Бераг Слановай Косці, Франц. Судан і Нігер. У 1947 калонія адноўлена ў старых межах як «заморская тэрыторыя» ў складзе Франц. саюза. У 1956 нададзена ўнутр. аўтаномія.

У кастр. 1958 абвешчана аўт. Рэспубліка Вольта (з 1959 наз. Верхняя Вольта). З 5.8.1960 — незалежная дзяржава. Пасля звяржэння ў 1966 аўтарытарнага ўрада першага прэзідэнта незалежнай краіны М.Ямеаго на чале ўлады змяніліся некалькі ваен. рэжымаў (перавароты 1980, 1982, 1983, 1987). Ваен. пераварот 1983 пад кіраўніцтвам капітана Т.Санкары (забіты ў 1987) вядомы як «Жнівеньская рэвалюцыя» — спроба рэв. метадамі спыніць карупцыю, пераадолець адсталасць краіны і інш. З 1984 краіна наз. Буркіна-Фасо («Зямля сумленных людзей»). Пераемнік Санкары капітан Б.Кампаарэ пасля выбараў 1991 зацверджаны прэзідэнтам дзяржавы. У 1992 адбыліся першыя ў Буркіна-Фасо свабодныя парламенцкія выбары. Дзейнічаюць Арг-цыя за нар. дэмакратыю — Рух працы, Рух прагрэс. дэмакратаў, Рух за сацыяліст. дэмакратыю, Афр. дэмакр. аб’яднанне, Альянс за дэмакратыю і федэрацыю, Буркінійскі рух за правы чалавека і народаў і інш. Буркіна-Фасо член ААН (з 1960), Арг-цыі афр. адзінства і інш. Дыпламат. адносіны з Рэспублікай Беларусь з 1992.

Гаспадарка. Аснова эканомікі — прымітыўная сельская гаспадарка, дзе занята каля 85% самадз. насельніцтва. Ворныя землі складаюць каля 13% тэр. (пераважна на Пд і ў цэнтры). Важнейшыя с.-г. культуры — проса і сорга (штогадовы збор каля 1 млн. т), вырошчваюць кукурузу, рыс, ямс, маніёк, арахіс, бавоўну, цукр. трыснёг, алейныя культуры, сізаль. Жывёлагадоўля экстэнсіўная, адгонна-пашавая, мяснога кірунку, моцна церпіць ад засух і хвароб. Пагалоўе (1990, млн. галоў): буйн. раг. жывёлы каля 4, авечак 4,9, козаў 6,4, свіней 0,5, птушкі 16,7. У прам-сці занята каля 1% самадз. насельніцтва, 2/3 кошту яе прыпадае на харч. і лёгкую. Ёсць асобныя дробныя і сярэднія прадпрыемствы для перапрацоўкі с.-г. прадукцыі: вытв-сць арахісавага алею, рысаачышчальныя з-ды, бойні, цукр. ф-ка, бавоўнаачышчальныя з-ды, прадпрыемствы для апрацоўкі валакна сізалю, лесапільні, мылаварныя, цагельныя з-ды, абутковая ф-ка, з-д шпалаў. Асн. прамысл. цэнтры — Уагадугу і БобаДыўласа. У г. Кудугу тэкст. камбінат. Арганізавана вытв-сць веласіпедаў, цыгарэт, абутку, прасцейшага с.-г. абсталявання (плугі, лемяшы і інш.). Здабываюць марганец, золата (каля 2,5—3т штогод), ртуць, мармур. Рамёствы і саматужныя промыслы забяспечваюць асн. патрэбы насельніцтва ў таварах нар. спажывання. Развіты пераважна аўтамаб. транспарт. Даўж. аўтадарог каля 20 тыс. км, у т. л. з цвёрдым пакрыццём каля 1,5 тыс. км. Адзіная чыгунка Уагадугу — Абіджан (Кот-д’Івуар), агульная даўж. 1175 км, на тэр. Буркіна-Фасо 517 км. Ва Уагадугу і Боба-Дыўласа — аэрапорты. Экспарт: бавоўна (63%), жывёла, арахіс, марганец, вырабы рамеснікаў. Імпарт (машыны і абсталяванне, хімікаты, харч. прадукты) перавышае экспарт у 2 разы. Асн. гандл. партнёры Францыя і Кот-д’Івуар. Адной з крыніц даходаў краіны з’яўляюцца грашовыя пераводы грамадзян Буркіна-Фасо (каля 1—2 млн. чал.), якія працуюць за мяжой (пераважна на плантацыях у Кот-д’Івуар і Гане). Краіна штогод атрымлівае дапамогу ад Францыі і міжнар. арг-цый. Грашовая адзінка — афр. франк (франк КФА).

Літ.:

Авдюнина Л.А. Буркина-Фасо: Справ. М., 1992.

П.І.Рогач (прырода, гаспадарка), У.Я.Калаткоў (гісторыя).

т. 3, с. 350

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

па́дать несов.

1. па́даць; (валиться) валі́цца; (откуда-л., с чего-л. — ещё) скіда́цца;

па́дать на́взничь па́даць дагары́;

забо́р па́дает плот ва́ліцца;

па́дать с ло́шади валі́цца (скіда́цца) з каня́;

2. (об осадках) ісці́; па́даць;

снег па́дает снег ідзе́ (па́дае);

3. (дохнуть — о скоте) до́хнуць, здыха́ць, падыха́ць, кале́ць, гі́нуць;

4. (выпадать) выпада́ць; выва́львацца;

во́лосы па́дают валасы́ выпада́юць;

зу́бы па́дают зу́бы выпада́юць (выва́льваюцца);

5. прям., перен. (на кого, что) па́даць; (ложиться) кла́сціся; (выпадать на чью-л. долю) выпада́ць, прыпада́ць;

тень па́дает на зе́млю цень па́дае (кладзе́цца) на зямлю́;

на него́ па́дает подозре́ние на яго́ па́дае падазрэ́нне;

все забо́ты па́дают на меня́ усе́ кло́паты кладу́цца на мяне́;

6. (ниспадать) спада́ць; (свешиваться) звіса́ць;

во́лосы её па́дали дли́нными ло́конами вдоль щёк валасы́ яе́ спада́лі (звіса́лі) до́ўгімі ку́дзерамі ўздоўж шчок;

7. (об ударении) лингв. па́даць;

ударе́ние па́дает на пе́рвый слог на́ціск па́дае на пе́ршы склад;

8. (спадать, понижаться, ослабевать) спада́ць, апада́ць; (понижаться) зніжа́цца;

температу́ра больно́го па́дает тэмперату́ра хво́рага спада́е (зніжа́ецца);

баро́метр па́дает баро́метр спада́е (зніжа́ецца);

у́ровень воды́ па́дает узро́вень вады́ спада́е (зніжа́ецца);

9. (приходить в упадок) занепада́ць, падупада́ць; (снижаться) зніжа́цца; (уменьшаться) змянша́цца;

влия́ние его́ па́дает уплы́ў яго́ зніжа́ецца (змянша́ецца);

10. (о звёздах) па́даць;

◊

а́кции па́дают а́кцыі па́даюць (зніжа́юцца);

па́дать в но́ги (к нога́м, на коле́ни) па́даць у но́гі (на кале́ні);

па́дать в о́бморок млець (тра́ціць прыто́мнасць);

па́дать ду́хом па́даць ду́хам;

па́дать от уста́лости валі́цца ад сто́мы;

па́дать с ног валі́цца з ног.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

turn​2 [tɜ:n] v.

1. паваро́чваць; паваро́чвацца; пераваро́чваць; пераваро́чвацца;

turn inside out вываро́чваць навы́варат, вываро́чвацца навы́варат;

turn the corners of the page загіна́ць/загіба́ць старо́нкі;

turn upside down пераваро́чваць дагары́ нага́мі;

It turns my stomach. Мне моташна.

2. накіро́ўваць; накіро́ўвацца; змяня́ць напра́мак;

turn right паваро́чваць напра́ва;

turn to politics пачына́ць займа́цца палі́тыкай;

turn one’s attention (to) звярта́ць чыю́-н. ува́гу (на);

turn one’s hand to smth. бра́цца за што-н.;

turn one’s steps накіро́ўвацца

3. ператвара́ць; ператвара́цца; станаві́цца;

turn pale збяле́ць;

turn sour скі́снуць; сква́сіць (малако);

He’s turned forty. Яму пераваліла за сорак.

4. : turn smb.’s head круці́ць каму́-н. галаву́

♦

turn (smb.) against smb./smth. настро́йваць (каго́-н.) су́праць каго́-н./чаго́-н.; паўстава́ць су́праць каго́-н./чаго́-н.;

as things turned out як аказа́лася

turn away [ˌtɜ:nəˈweɪ] phr. v.

1. адваро́чваць; адваро́чвацца

2. праганя́ць, выганя́ць; звальня́ць

turn back [ˌtɜ:nˈbæk] phr. v.

1. паваро́чваць наза́д, варо́чацца

2. праганя́ць

3. адваро́чваць, адгіна́ць, адгіба́ць (старонкі)

4. пераво́дзіць наза́д (стрэлку гадзі́нніка);

We cannot turn the clock back. Час не павернеш назад.

turn down [ˌtɜ:nˈdaʊn] phr. v.

1. змянша́ць, памянша́ць, убаўля́ць (газ, гучнасць)

2. адхіля́ць, адмаўля́ць, не прыма́ць;

I was turned down for the job. Мяне не ўзялі на работу.

turn in [ˌtɜ:nˈɪn] phr. v.

1. infml адпраўля́цца на бакаву́ю (спаць)

2. : take smb. in здаць каго́-н. у палі́цыю

3. : take smth. in аддава́ць наза́д, вярну́ць што-н.

turn off [ˌtɜ:nˈɒf] phr. v.

1. выключа́ць; закрыва́ць (кран)

2. зваро́чваць (з даро́гі)

3. infml выкліка́ць, адчува́ць агі́ду

turn on [ˌtɜ:nˈɒn] phr. v. запа́льваць, уключа́ць (святло, радыё);

She turned on all her charm. Яна пусціла ў ход усе свае чары.

turn out [ˌtɜ:nˈaʊt] phr. v.

1. тушы́ць, выключа́ць (святло)

2. выганя́ць (на вуліцу)

3. выпуска́ць, вырабля́ць праду́кцыю

4. ака́звацца, выяўля́цца;

as it turns out як ча́ста быва́е

5. станаві́цца;

After a wet morning it turned out a fine day. Пасля дажджлівай раніцы выдаўся добры дзень.

turn over [ˌtɜ:nˈəʊvə] phr. v.

1. пераваро́чваць; пераваро́чвацца; пераку́льваць; пераку́львацца

2. абду́мваць, разгляда́ць

3. перадава́ць (у паліцыю)

turn round [ˌtɜ:nˈraʊnd] phr. v. паваро́чвацца, абаро́чвацца

turn up [ˌtɜ:nˈʌp] phr. v.

1. знахо́дзіць, адкрыва́ць; выко́пваць

2. з’яўля́цца (нечакана)

3. узніма́ць, падніма́ць; уздыма́ць, падыма́ць угару́;

Don’t turn your nose up at the offer. Не адварочвай нос ад прапановы.

4. падшыва́ць, падкла́дваць (сукенку, спадніцу і да т.п.)

5. прыбаўля́ць (газу, святла і да т.п.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

нога́ нага́, -гі́ ж.;

◊

вверх нога́ми дагары́ нага́мі;

быть на коро́ткой ноге́ с ке́м-л. быць у блі́зкіх адно́сінах з кім-не́будзь;

ни ного́й ко мне! ні наго́й да мяне́!;

идти́ (нога́) в но́гу ісці́ (нага́) ў нагу́;

сби́ться с ног збі́цца з ног;

дать но́гу воен. даць нагу́;

стать на́ ноги стаць на но́гі;

стоя́ть на нога́х стаяць на нага́х;

на нога́х не стои́т на нага́х не стаі́ць;

встать с ле́вой ноги́ уста́ць з ле́вай нагі́;

на широ́кую но́гу раско́шна;

поста́вить на́ ноги паста́віць на но́гі;

на нога́х на нага́х;

идти́ нога́ за́ ногу ісці́ нага́ за нагу́;

едва́ но́ги но́сят ле́дзьве но́гі но́сяць;

одно́й ного́й в моги́ле адно́й наго́й у магі́ле;

кла́няться в но́ги кла́няцца ў но́гі;

валя́ться в нога́х кача́цца ў нага́х;

в нога́х у нага́х;

чего́ моя́ нога́ хо́чет чаго́ мая́ нага́ хо́ча;

без за́дних ног без за́дніх но́г;

подня́ть на́ ноги падня́ць (узня́ць) на но́гі;

под нога́ми пад нага́мі;

ноги́ не бу́дет нагі́ не бу́дзе;

но́ги унести́ уцячы́;

ног под собо́й не слы́шать ног пад сабо́й не чуць;

протяну́ть но́ги вы́цягнуць но́гі;

но́ги подкоси́лись но́гі падкасі́ліся;

наступи́ть на́ ногу наступі́ць на нагу́;

во́лка но́ги ко́рмят посл. во́ўка но́гі ко́рмяць;

с ног до головы́ з но́г да галавы́;

с рука́ми и нога́ми з рука́мі і нага́мі;

со всех но́г з усі́х но́г;

быть у чьи́х-л. ног уст. быць каля́ чыі́х-не́будзь ног;

подста́вить но́гу падста́віць нагу́;

поста́вить с ног на́ голову паста́віць з ног на галаву́;

и рука́ми, и нога́ми і рука́мі, і нага́мі;

как соба́ке пя́тая нога́ як саба́ку пя́тая нага́;

одна́ нога́ здесь, друга́я — там адна́ нага́ тут, друга́я — там;

чёрт но́гу сло́мит чорт нагу́ зло́міць;

отку́да но́ги взяли́сь адку́ль но́гі ўзялі́ся;

теря́ть по́чву под нога́ми губля́ць гле́бу пад нага́мі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)