БРА́НДЫС

(Brandys) Казімеж (н. 27.10.1916, г. Лодзь, Польшча),

польскі празаік. Вучыўся ў Варшаўскім ун-це. У раманах «Драўляны конь» і «Няскораны горад» (абодва 1946) адлюстраваў лёс і духоўныя пошукі польскай інтэлігенцыі. Партрэт маладога інтэлігента на фоне перадваен. і ваен. падзей стварыў у тэтралогіі «Паміж войнамі» (т. 1—4,1947—51), якую склалі раманы «Самсон», «Антыгона», «Трон — адкрыты горад», «Чалавек не памірае». Працэс станаўлення асобы прасачыў у рамане «Абывацелі» (1954). Маральна-філас. праблемы дамінуюць у зб-ках апавяданняў «Рамантычнасць» (1960), «Спосаб існавання» (1963), «Джокер» (1966), «Кірмаш» (1968), «Думка» (1974), «Ірэальнасць» (1977). У «Лістах да пані Z.» (т. 1—3, 1958—62) уражанні Брандыса ад падарожжа па краінах Еўропы. З 1981 на Захадзе, жыве ў Францыі. Аўтар дзённіка «Месяцы» (ч. 1—4, 1980—87), літ. эсэ «Характары і лісты» (1991).

Тв.:

Opowiadania. Warszawa, 1973;

Nowele filmowe. Warszawa, 1975;

Бел. пер. — Грамадзяне. Мн., 1958;

Рус. пер. — Между войнами Т. 1—2. М., 1957—58.

М.М.Хмяльніцкі.

т. 3, с. 241

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГІМНА́СТЫКА

(грэч. gymnastikē ад gymnazō трэнірую, практыкую),

сістэма фізічных практыкаванняў для ўмацавання здароўя і ўсебаковага фізічнага развіцця асобы. Гімнастычныя практыкаванні былі вядомыя за 3 тыс. гадоў да н.э. ў Кітаі і Індыі; у Стараж. Грэцыі пад гімнастыкай разумелі сістэму практыкаванняў. Вылучаюць віды гімнастыкі: асноўная, спартыўная і дапаможная. Асн. гімнастыка спрыяе агульнаму фіз. развіццю і ўмацаванню здароўя, развівае спрыт, сілу і інш. Гэта пераважна вучэбная гімнастыка. Уведзена ў дашкольных і школьных установах, арміі. Яе разнавіднасць — гігіенічная гімнастыка больш вядомая як зарадка. Спарт. гімнастыка апрача спецыяльна падабраных (вольных) практыкаванняў уключае практыкаванні на спарт. снарадах (брусы, перакладзіна, бервяно, «конь», батут і інш.), з рознымі прадметамі (скакалка, мяч, абруч і інш.); некаторыя практыкаванні ідуць з муз. суправаджэннем. Спарт. гімнастыка мае на мэце дасягненне вышэйшага спарт. майстэрства (гл. Акрабатыка, Мастацкая гімнастыка, Спартыўная гімнастыка). Дапаможная (прыкладная) гімнастыка спрыяе высокім дасягненням у розных відах спорту (спарт.-прыкладная гімнастыка), павышэнню прадукцыйнасці працы (вытворчая, прафесійна-прыкладная гімнастыка), узнаўленню страчаных функцый, умацаванню здароўя (лячэбна-аздараўленчая гімнастыка, гл. таксама Лячэбная фізкультура).

т. 5, с. 249

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аблама́ць сов.

1. (отломать кругом) облома́ть;

а. галі́ны на дрэ́ве — облома́ть ве́тки на де́реве;

2. (сломать) обломи́ть;

а. сук — обломи́ть сук;

3. перен., разг. (заставить привыкнуть или приучить работать) облома́ть;

конь малады́: кло́пату было́ з ім, паку́ль ~ма́лі — ло́шадь молода́я: пришло́сь повози́ться с ней, пока́ облома́ли;

◊ а. ро́гі — облома́ть рога́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́тлішча

1. Аселішча, сталае месца жыхарства (Мін.).

2. Месца, дзе стаяў двор; дворышча (Слаўг.).

3. Мясціна ў засеве, на раллі, на траве, дзе качаўся конь (Лаг., Мін., Сміл. Шат.). Тое ж котвішча, котва, кочва, ме́цішча, ка́цві́на́, пакоцвіна (Слаўг.), ко́цвішча (Рэч.), коцвіна (Хоц.).

4. Месца, дзе адпачываў заяц (Сміл. Шат.).

5. Гняздо (БРС).

□ ур. Раманава Котлішча (дворышча) каля в. Бахань Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

stout

[staʊt]

1.

adj.

1) мажны́, таўсты́, то́ўсты, дзябёлы, паўнаце́лы (пра чалаве́ка)

2) мо́цна збудава́ны, мо́цны, трыва́лы

The fort has stout walls — Форт ма́е мо́цна збудава́ныя сьце́ны

3) му́жны; адва́жны

4) непадаўкі́; упа́рты, заця́ты

stout resistance — заця́ты супраці́ў

5) мо́цны, ду́жы

a stout horse — ду́жы конь

2.

n.

1) мо́цнае, цёмнае пі́ва

2) мажны́ чалаве́к

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Лу́піна ’губа’ (докш., Янк. Мат.), ’тоўстая губа’ (міёр., Нар. словатв.). Да лу́па 1 (гл.).

Лупі́на ’вонкавая абалонка плода, семя’, ’шкарлупіна ад яйка’, ’высеўкі’ (ТСБМ, Бес., Сцяшк., Сл. ПЗБ), лупі́нка ’скура льнянога семя’ (Уладз.), лупі́ны ’бульбяныя ачысткі, адходы пасля ачысткі пладоў, семя, караняплодаў’ (ТСБМ, Бес., ТС, Вешт., Сцяшк.), лупі́нне ’шалупіны’ (ТСБМ). Укр. лупи́на, польск. łupina, палаб. lai̯pai̯nə, н.-луж. łupina, lupʼiny, upʼiny, в.-луж. łupizna, łupina, lupina, чэш. lupina, мар. łupina, славац. lupina, славен. lupína, lupinja, серб.-харв. лу̀пина, љу̀пина, лу̏пина, ц.-слав. лупина. Прасл. lupina ’абалонка, покрыва чаго-небудзь: шалупайка, шкарлупіна, лушпіна, кара, луска, ракавінка’ ўтворана ад lupiti > лупі́ць 1 (гл.). Такі ж суфікс і ў літ. lupynà ’скурка, лупіна, луска’, ’худы конь’ (Слаўскі, 5, 341). Гл. Liet. term. 182, дзе Грынавяцкене і інш. бел. лексему выводзяць з літ.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ablue, pecte canem, canis est et permanet idem

Памый, прычашы сабаку, усё ж сабака ёсць і сабакам застанецца.

Умой, причеши пса, всё же пёс есть и псом останется.

бел. Прыбяры свінню хоць у золата, яна ўсё адно ў хлеў пойдзе. Жаба і з залатога трона ў балота скача.

рус. Кляча и в золотой узде не конь. Свинья и в золотом ошейнике свинья. Осёл останется ослом, хоть ты осыпь его звездами.

фр. Un mors doré ne rend pas un cheval meilleur (Золотые удила не делают лошадь лучше).

англ. You cannot make a silk purse out of a sow’s ear (Из свиного уха нельзя сделать шёлковый кошелёк).

нем. Goldener Zaum macht das Pferd nicht besser (Золотая уздечка не делает коня лучше).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Faber compedes, quas facit, ipse gestat

Каваль сам носіць ланцугі, якія робіць.

Кузнец сам носит оковы, которые делает.

бел. Як чалавек сабе паслаў, так і выспіцца. Хто вязе, таго і паганяюць/на тым едуць. На тое і конь, каб у плуг запрагаць. Сам і цягне, сам сябе і панукае.

рус. Кот скребёт на свой хребёт.

фр. Comme on fait son lit on se couche (Как постелешь, так и спать будешь).

англ. As you brew so must you drink (Какое сваришь пиво, такое и должен пить). He that hatches matches catches matches (Кто делает спички ‒ спички получит).

нем. Wer andere schimpft, den schimpfen auch andere (Кто ругает других, того ругают также и другие).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Exspecta, bos, olim herbam

Карова, чакай у будучым травы.

Корова, жди в будущем травы.

бел. Пакуль сонца ўзыдзе, раса вочы выесць. Пакуль тыя барышы, у бацькоў не будзе і душы. Калі тое свята будзе.

рус. Пока трава зазеленеет, кобылка околеет. Пока солнце взойдёт, роса очи выест. Покуда у бабы поспеют кныши, у деда не будет души. Пока зацветут цветы, у нас не будет души. Улита едет, да когда то будет. Пока толстый похудеет, из тощих дух вон. Пока трава подрастёт, много воды утечёт.

фр. Attendre le boiteux (Ожидать хромого).

англ. While the grass grows the horse starves (Пока растёт трава, конь голодает).

нем. Indessen das Gras wächst, verhungert der Gaul (Пока вырастет трава, умрёт с голоду лошадь).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Stipite momenta nulla sunt fune retenta

Час не прывязаны да ствала дрэва канатам.

Время не привязано к стволу дерева канатом.

бел. Вада плыве ‒ гады ідуць. Час ‒ не конь: не падгоніш, не спыніш. Мінуліся тыя лята, што пасвілі цялята. Гады ідуць ‒ не ждуць: зіма, лета ‒ і год, зіма, лета ‒ і год.

рус. Солнышко восходит, барских часов не спрашивается. Время не ждёт. Уплыли годы, как вешние воды. Молодости не воротить, а старости не избыть.

фр. Le temps dévore tout (Время съедает всё).

англ. Time and tide wait for no man (Время и прилив не ждут никого).

нем. Zeit, Ebbe und Flut warten auf niemand (Время, отлив и прилив никого не ждут). Alles währt nur eine Zeit (Всё длится лишь определённое время).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)