1. Хапаць чаго‑н. для каго‑, чаго‑н. [Пан жываглот] Сам не сеяў, не араў, Ледзь нагой пераступаў, А ўсяго яму ставала — Хлеба, солі, круп і сала.А. Александровіч.Без елкі на Новы год несвяточна, вядома, і добра, што ў Беларусі елак на ўсіх стае.Лось.У новую экспедыцыю .. выбрацца не ўдалося, — не ставала сродкаў.Самуйлёнак.Кніг не ставала, беларускія трапляліся мала калі, знаёміцца з імі можна было хіба што назіркам.Лужанін.
2. Мець магчымасці, сілы, здольнасці рабіць што‑н. Асвоіў Сяргей Кірылавіч спецыяльнасць мадэльшчыка. Рукі ж дужыя, працавітыя. І чарцяжы чытаць сваёй галавы ставала.Мыслівец.Нясу табе і радасці і болі, — Тут смеласці і шчырасці стае. Матуля, не цураўся я ніколі Ні мовы, ні гісторыі твае.Тармола.Любе хацелася нешта сказаць, усёй істотай імкнулася яна перарваць маўчанку, але быццам не ставала рашучасці.Мурашка.— А, — махнуў рукою малады цясляр, — няхай вучыцца той, у каго свайго розуму не стае.Якімовіч.
•••
Клёпкі ў галаве не стае — тое, што і клёпкі ў галаве не хапае (гл. хапаць).
Як (колькі) моцы стае — з усяе сілы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хадо́к, хадака, м.
1. Той, хто ходзіць пехатой. І здаровае, крамянае надвор’е, і яркія цёплыя фарбы маглі б толькі радаваць і бадзёрыць нашых хадакоў.Якімовіч.// Асоба, якая паводле службовага або спартыўнага абавязку павінна многа хадзіць. Першы ішоў ляснік. За ім лёгкім крокам натрэніраванага хадака нячутна ступаў незнаёмец.Паўлаў.— Э, гэта недалёка! — быццам узрадаваўся стары. — Добры хадок да ночы дайшоў бы.Шамякін.//Разм. Той, хто пастаянна ходзіць па якіх‑н. справах. «Вось табе і хадок па судах», — успомніўшы тое, што сёння днём чуў пра Асмалоўскага, падумаў Сяргей з цеплынёй у душы.Сіўцоў.
2. Выбарная асоба, пасланая куды‑н. з даручэннем, хадайніцтвам. Вы ведаеце здарэнні, калі цар задавольвае просьбы. [Лабановіч:] — Але ці ведаеце вы такія здарэнні, калі цары высылалі хадакоў ад сялян у Сібір? А такія здарэнні былі.Колас.— Мяне сяляне паслалі да Леніна хадаком, з наказам, каб бальшавікі бралі ўладу.Гурскі.
•••
Не хадоккуды — пра таго, хто больш не пойдзе, не хоча хадзіць. — Не, Ёсіп, з табою больш, я не хадок. Іду ў калгас угнаенні вазіць, — з нейкай асабліва вясёлай незалежнасцю паведаміў Макар.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
up2[ʌp]adv.
1. наве́рх, уго́ру, уве́рх;
fly up узлята́ць;
Lift your head up. Узнімі галаву;
The temperature has gone up. Тэмпература паднялася;
Let’s sail up the river. Давай паплывём уверх па рацэ;
Hands up! Рукі ўверх!
2. наве́рсе, угары́;
We live up on the hill. Мы жывём на ўзгорку;
The planе is up. Самалёт узняўся;
The sun is up. Сонца ўзышло;
The river is up. Узровень вады ў рацэ падняўся.
3. (азначае набліжэнне);
He came up. Ён падышоў;
A car drove up. Пад’ехала машына.
4. (паказвае на заканчэнне тэрміну, завяршэнне, вынік);
eat up з’е́сці;
stand up уста́ць
♦
it’s up to you to decideтабе́ (вы)раша́ць;
time is up час ско́нчыўся;
up and about, up and doing на нага́х (пасля хваробы);
up to now да цяпе́рашняга ча́су;
what’s up? што зда́рылася?
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
żeby
1. каб;
przyszedł, żeby nam pomóc — ён прыйшоў, каб нам дапамагчы;
2. калі б; каб;
żeby to było prawdą! — калі б гэта было праўдай!;
3. толькі б; каб;
żeby mi tu zaraz był porządek! — каб мне зараз жа тут быў парадак!;
żeby nie wiem co — што б ні;
~ś nie wiem co mówił, nikt ci nie uwierzy — што б ты ні казаў, ніхто табе не паверыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
памылі́цца
1. sich írren (укім-н., чым-н. in D);
ты памыля́ешся du irrst dich;
я магу́ памылі́цца ich kann mich írren;
я памылі́ўся ў ну́мары кватэ́ры ich hábe mich in der Wóhnungsnummer ge¦írrt;
2. (прыняцьаднагочалавеказадругога) sich in der Persón írren; sich täuschen (укім-н., чым-н. in D; удачыненнідакаго-н., чаго-н. über A);
няўжо́ я памылі́ўся ў табе́? hábe ich mich wírklich in dir getäuscht?; éinen Féhler máchen, sich verséhen* [vertún* – разм.] (прычым-н. bei D);
я памылі́ўся пры падлі́ку ich habe mich verzählt [verréchnet];
я памылі́ўся ў гэтым пу́нкце in diesem Punkt hábe ich mich geírrt;
памылі́цца ў вазе́ sich mit dem Gewícht vertún*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
до́брапрысл.
1. gut; schön;
ве́льмі до́бра sehr gut; áusgezeichnet (выдатна); vórtrefflich (цудоўна);
до́бра ска́зана gut geságt [áusgedrückt];
до́бра адгука́цца абкім-н., чым-н. sich lóbend über j-n, über etw. (A) äußern;
2.безас.у знач.вык мне до́бра ich fühle mich wohl; es geht mir gut;
3. (выказванне згоды) до́бра, што вы прыйшлі́ es ist nett von Ihnen, dass Sie gekómmen sind; gut, dass Sie gekómmen sind;
4. gut!, schön!, éinverstanden! (вокліч);
до́бра, до́бра! (з нецярплівасцю) schon gut!;
ве́льмі до́бра! (з ухвалай) sehr gut! recht so!, áusgezeichnet!;
вось до́бра! (радасна) das ist ja toll [wúnderbar]!, ach, wie schön!, das ist aber schön;
◊
до́бра табе́ каза́ць du hast gut réden;
до́бра рабі́, і до́бра бу́дзе≅ gut Gruß, gúte Ántwort
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Gesícht
I
n
1) -(e)s, -er твар; аблі́чча
~er schnéiden* — рабі́ць грыма́сы, крыўля́цца
das steht dir (nicht) zu ~ — гэ́та табе́ (не) ідзе́ да тва́ру [(не)пасу́е]
er ist séinem Váter wie aus dem ~ geschnítten — ён вы́літы ба́цька
das ~ wáhren — захо́ўваць прэстдж
2) -(e)s зрок
etw., j-n zu ~ bekómmen* — уба́чыць што-н., каго́-н.
etw. ins ~ fássen — звярну́ць ува́гу на што-н.
zu ~ kómmen* — папада́цца на во́чы
II
n -(e)s, -e пры́від, здань
~e háben — мець пры́віды, галюцыні́раваць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кото́рыймест.
1.(вопросительное) які́; като́ры (только при вопросе: какой по порядку);
кото́рое я́блоко вам бо́льше нра́вится? які́я́блык вам больш падаба́ецца?;
кото́рый раз вы э́то де́лаете? като́ры раз вы гэ́та ро́біце?;
2.(относительное) які́; (только в качестве подлежащего) што;
не по́мню, в кото́ром до́ме он живёт не по́мню, у які́м до́ме ён жыве́;
стол, на кото́ром лежи́т кни́га стол, на які́м ляжы́ць кні́га;