◎ Право́дніца ’наступная нядзеля пасля Вялікадня (Паскі)’ (Гарэц., Мядзв.), правадная (нядзеля) ’памінальная’ (Нас.), приводная нядзеля, правадной ’Фаміна нядзеля’ (Шат.), правадны ’паслявелікодны’ (Мат. Гом.), провад ’паніхіда’ (Нас.). Рус. дыял. провады ’радаўніца, памінанне памерлых’, ’пахаванне’, ’праводзіны вясны’, проводная педеля ’Фаміны тыдзень’, укр. провады ’Фаміны тыдзень’, ’праводзіны русалак песнямі ў першы панядзелак пасля свят Сёмухі’, польск. przewocinica, przewodniczna, przewodna niedziela ’першы тыдзень пасля Вялікадня’, чэш. provod, provodm nedele ’першая нядзеля пасля Вялікадня’. Да праводзіць. У рымска-каталіцкай абраднасці назва тлумачыцца тым, што ў гэты дзень новаахрышчаныя людзі ішлі “провадам” да храма, або тым, што ў гэту нядзелю адбывалася працэсія да храма з вяночкамі. Але, відаць, першаснае значэнне — гэта сляды дахрысціянскага культу памерлых і ўшанавання духаў прыроды, як гэта захавалася ва ўсходніх славян (гл. Махэк₂, 452).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
працяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Прахадзіць некаторы час дзе‑н. Працягацца цэлы дзень па магазінах. □ Васіль увесь тыдзень працягаўся .. нудны і маркотны. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
натвары́цца, ‑творыцца; безас. зак.
Нарабіцца, адбыцца (пра якія‑н. падзеі, пераважна непажаданыя). Раптам за адзін тыдзень такога натварылася, што Пеця зрабіўся сам не свой. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чо́рствасць, ‑і, ж.
Разм. Уласцівасць чорствага. Праўда,.. [хлеб] ужо быў трэці тыдзень, і чорствасць зменшыла ацеслівасць. Чорны. — І адкуль у .. [Тамары] такая чорствасць? — ламаў галаву Канькоў. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сырапо́сны: сырапосная нядзеля ’апошні тыдзень перад Вялікім пастом’ (Ян.). Параўн. укр. сиропу́ст ’тс’, сиропу́сний ’належны да гэтага перыяду’, рус. сыропу́ст ’запусты’, стараж.-рус. сыропустъ ’калі дазваляецца есці сыр і іншыя малочныя прадукты’, сыропустьныи ’звязаны з запустамі’, серб. сиропусна ’маслянічны тыдзень’, макед. сиропасна ’тс’. Запазычана са ст.-слав. сыропоустьнъ, што ўтворана ад сыръ і поустити ’дазволіць, дапусціць’, і калькуе грэч. ό τυροφάγος ’сырная’; паводле Німчука (Давньорус., 61), народнай назвай было стараж.-рус. масльнаꙗ недѣлꙗ. Збліжана да пост, посны, гл. таксама сырніца 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адляжа́ць сов., в разн. знач. отлежа́ть;
~жа́ў ты́дзень у бальні́цы — отлежа́л неде́лю в больни́це;
а. нагу́ — отлежа́ть но́гу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
неашча́дны, ‑ая, ‑ае.
Які не вызначаецца ашчаднасцю; неэканомны. Неашчадная гаспадыня. □ — Калі я буду такі неашчадны, як цяпер, то праз які тыдзень сам буду шукаць рубля. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
semiweekly
[,semiˈwi:kli]
1.
adj.
паўтыднёвы
2.
adv.
двойчы на ты́дзень
3.
n.
паўтыднёвік -а m. (ча́сапіс, газэ́та)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
нядзе́ля, ‑і, ж.
1. Сёмы дзень тыдня, агульны дзень адпачынку. Час бяжыць: вось толькі ўчора была субота, а сёння ўжо і нядзеля. Крапіва. Усе дні тыдня Аўгіня з нецярплівасцю чакае нядзелі. Бядуля.
2. Тое, што і тыдзень. Плылі ў турбоце дні, нядзелі. Колас.
•••
Вербная нядзеля — назва нядзелі за тыдзень да вялікадня.
Крывавая нядзеля — дзень расстрэлу царскім урадам мірнай дэманстрацыі рабочых у Пецярбургу 9 студзеня 1905 г.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гасці́ць, гашчу, госціш, госціць; незак.
Жыць некаторы час дзе‑н. у якасці госця. Цэлы тыдзень гасціў у таварыша на дачы. // Быць, знаходзіцца ў гасцях. Гасціць у брата.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)