Страка́ ‘пятля (вушка) у лапцях’ (глыб., паст., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), стро́кі ‘вушкі ў лапцях’ (Жд. 3, Мат. Маг.; барыс., Шатал.), “доўгія вяроўчатыя валокі, якія працягваюцца праз сярэднія вушкі і ўтвараюць па абодвух бакох пяткі пастолу вялікія петлі — строкі” (Серб. Вічын), сюды ж стро́чанікі ‘лапці (лепшага вырабу)’ (Мат. Гом.), стро́чка ‘стужка’ (Ян.). Параўн. укр.строка́ ‘рант у пасталах’, строчаки́ ‘шнуркі для прывязвання лапцей’, стрічка ‘стужка, тасёмка’, дыял.стри́чка ‘пятля для лоўлі птушак’, рус.строка́ ‘радок лыка пры пляценні лапцей’, польск.дыял.stroka, strzoka ‘паласа’, ст.-польск.stroka ‘пояс, паласа, кропка’, в.-луж.tšoka ‘шрам, след ад апёка’. Бязлай (3, 332) адносіць сюды ж славен.stróka ‘слой, нізка’ і серб.-харв.стро̏ка ‘кароста ў авечак’, štroka ‘нейкая хвароба ў свіней’. Літ.strakà ‘слой, нізка’ запазычана з славянскай. Слова роднаснае строк ‘авадзень’ (гл.), яго першаснае значэнне меркавалася як ‘укол; кропка’ (Міклашыч, 325; Траўтман, 284; Фасмер, 3, 780; Шустар-Шэўц, 1548), параўн. строк3 (гл.). Паводле ЕСУМ (5, 444, 447–448), частка ўкраінскіх слоў лічыцца запазычанай з польскай і далей з ням.Strick ‘вяроўка, завязка’, што не выключае кантамінацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Точ у выразе: точ у точ ’вельмі дакладна, падобна’ (мсцісл., Юрч. Фраз.), tocz ŭ tocz ’кропля ў кроплю (падобны)’ (ваўк., Федар. 4); магчыма, сюды ж ст.-бел.то́чию ’толькі’ (Ст.-бел. лексікон, Сл. Скар.). Параўн. укр.дыял.точ (в) точ ’дакладна’, рус.точь в точь (точь‑в‑точь) ’тс’, польск.tecz ’кропка’. Прасл.*tъčь ’тс’ звязана з *tъknǫti/*tykati (Брукнер, 567; Фасмер, 4, 90; ESSJ SG, 2, 665; ЕСУМ, 5, 611), гл. ткнуць, тыкаць, а таксама точка2, точна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
агнявы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае дачыненне да агню. Агнявыя ўспышкі. □ Густое воблака дыму, апярэдзіўшы агнявую лавіну і цяжка пераплыўшы па прыгнутых калоссях, раптам накіравалася да лесу.Кулакоўскі.Як высокае залатое жыта пад ветрам, хістаецца полымя, то сцелючыся над долам агнявымі пасмамі, то яркімі стужкамі ўзвіваючыся ўгору.Колас.
2. Які мае колер агню; ярка-чырвоны. І песня, і людзі, і агнявыя пад сонцам грывы коней — усё ляцела бурай-віхурай уперад ды ўперад.Лынькоў.Агнявыя валаконцы Ткуцца ў шоўк чырвоны — Гэта хмаркі ладзяць сонцу І дзяньку кароны.Колас.
3.перан. Які выпраменьвае яркае святло; бліскучы. Свеціць ласкай з высі агнявое сонца, Хараства красою свет ўвесь адзяе...Гурло.
4.перан. Палымяны, гарачы, парывісты. Гэта здарэнне, гэты агнявы пацалунак панны Ядвісі напоўніў.. [Лабановіча] шчасцем.Колас.У век наш крытыкі сур’ёзнай І самакрытык агнявых Мы падыходзім вельмі грозна Не да сябе, а да другіх.Купала.// Напоўнены напружанай барацьбой, бурнымі падзеямі. Паэт [Дудар] не можа без захаплення, без гордасці гаварыць аб «агнявой нашай эры».Ярош.
5. Звязаны з абстрэлам, стральбой. Яшчэ агнявы налёт артылерыі не скончыўся, як былі заўважаны танкі.Гурскі.
•••
Агнявая заслонагл. заслона.
Агнявая кропкагл.кропка.
Агнявая пазіцыягл. пазіцыя (у 2 знач.).
Агнявы рубежгл. рубеж.
Агнявыя сродкігл. сродак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́чкаIж.
1.(метка, знак)кро́пка, -кі ж.;
то́чка с запято́йграм.кро́пка з ко́скай;
2.мат., техн. пункт, род. пу́нкта м.;
3.(место) пункт, род. пу́нкта м.;
исхо́дная то́чка зыхо́дны пункт;
4.(предел, граница) пункт, род. пу́нкта м.;
то́чка замерза́ния пункт замярза́ння;
то́чка кипе́ния пункт кіпе́ння;
то́чка отсчёта пункт адлі́ку;
◊
то́чка в то́чкукро́пка ў кро́пку;
то́чка зре́ния пункт по́гляду (гле́джання);
в (са́мую) то́чку у са́мы раз;
до то́чки (дойти́, довести́и т. п.) да кра́ю, дарэ́шты (дайсці́, даве́сці і да т. п.);
Праві́ца2 ’дарожная кашолка’ (пін., Мат. дыял. канф.). Бясспрэчна, дэрыват ад прыметніка правы, але зыходная кропка намінацыі няясная. Магчыма таму, што насілася з правага боку?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Brénnpunkt
m -(e)s, -e
1) фіз. фо́кус
2) цэнтр ува́гі; «гара́чая кро́пка»
im ~ des Interésses stéhen* — быць у цэ́нтры ўва́гі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Tüpfel
m -s, -, - кро́пка; кра́пінка
ein Stoff mit Tüpfelchen — матэ́рыя ў кра́пінку [у гаро́шак]
das Tüpfelchen auf «i» sétzen — паста́віць кро́пку над «і»
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Tüpfelchen
n -s, - кро́пка; кра́пінка
ein Stoff mit Tüpfelchen — матэ́рыя ў кра́пінку [у гаро́шак]
das Tüpfelchen auf «i» sétzen — паста́віць кро́пку над «і»
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)