a chain letter ліст/пісьмо́, у які́м адраса́та про́сяць размно́жыць яго́ і адасла́ць і́ншым лю́дзям;
the chain of events ланцу́г/шэ́раг падзе́й;
the chain of mountains го́рны ланцу́г, го́рны хрыбе́т;
chain of proof шэ́раг до́казаў
3.comput. ланцужо́к
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
chain
[tʃeɪn]1.
n.
1) ланцу́г -а́m., ланцужо́к -ка́m.
2) по́вязь f., ланцу́г -а́m.
a mountain chain — го́рны ланцу́г
3)
пу́ты, кайданы́pl. only.
4) Figur. по́вязь f.; ву́зы, пу́ты pl. only
chains of love — пу́ты каха́ньня
chains of duty — по́вязі абавя́зку
5) Figur. пасьлядо́ўнасьць f.
chain of events — пасьлядо́ўнасьць падзе́яў
2.
v.
1) зьвя́зваць ланцуго́м
2) ско́ўваць, прыко́ўваць
3) паняво́ліць, заку́ць у кайданы́
3.
adj.
ланцуго́вы
chain bridge — ланцуго́вы мост
•
- chain letters
- chain mail
- chain of command
- chain reaction
- chain saw
- chain smoke
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
дзяды́1, ‑оў; адз.няма.
1. Людзі, якія жылі раней; продкі. Дзяды і прадзеды. □ Дзяды нашы білі драпежнікаў прускіх, Не даўшы надзець на сябе кайданы.Броўка.
2. Абрад памінання нябожчыкаў, а таксама дзень, калі выконваўся гэты абрад. Апошняе [ворыва] скончым на гэтым тыдні, і ў суботу, на дзяды, якраз можна будзе грэчку сеяць.Гартны.
дзяды́2, ‑оў; адз. дзед, ‑а, М ‑дзе, м.
1. Пустазелле з калючым лісцем і сцяблом, з лілавата-чырвоным суквеццем; бадзяк. Густа буялі каструбаватыя калючыя кусты дурнап’яну, дзядоў ды крапівы.Мележ.
2. Пустазелле з шырокім лісцем і ўчэпістымі суквеццямі-шышкамі; лопух. // Учэпістыя суквецці-шышкі гэтай расліны. [У Паўліка] пяты парэпаныя, шапка дзіравая, штаны ўсе ў дзядах.Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Ударамі молата або ціскам апрацоўваць распалены метал, надаваць яму патрэбную форму. Каваць жалеза.// Вырабляць каваннем. Заўсёды ля .. кузні шмат народу: падкоўваюць коней, куюць нарогі.Бядуля.
2.перан. Настойлівай працай, вялікімі намаганнямі ствараць што‑н., дамагацца чаго‑н. Каваць перамогу. □ — Табе, Міхась, ужо вядома, Што нашы людзі мір куюць, На рыштаваннях, на варштатах, У інстытутах, у брыгадах.Корбан.Людзі самі, сваімі шчырымі рукамі, куюць сваё шчасце, робяць вясну на зямлі!Бялевіч.
3. Падкоўваць, акоўваць. Каваць колы. □ У наступныя дні ён вадзіў у саўгасную кузню каваць кон[ей].Чорны.
4. Закоўваць (у кайданы і пад.). Так і павялі таварыша Васіля.. Каваць не пасмелі, каб не выклікаць цікаўнасці людзей.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fésseln
vt
1) зако́ўваць у кайданы́
2) спу́тваць, прывя́зваць
3) прыця́гваць (позірк)
4) захо́пліваць (пра кнігу)
durch séine Réize ~ — захапля́ць сваёй прыгажо́сцю
die Kránkheit fésselte ihn ans Bett — хваро́ба прыкава́ла яго́ да ло́жка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
*Ро́цезка, ро́тэзка ’вузкая палоска матэрыялу, якой завязваюць хвартух’ (пін., Шатал.). Супастаўляецца з ст.-рус.ретязь, укр.ре́тяз, польск.wrzeciądz, ст.-польск.rzeciądz, н.-луж.rjeśaz, в.-луж.rjećaz, чэш.řetěz, славац.reťaz ’ланцуг’. Кіпарскі (Gemeinslav., 263) дапускае старое слав.*relędzь, *retęgъ, якія, магчыма з герм. моў: ст.-ісл.rėkendi, rėkendr, ст.-англ.racente ’ланцуг’, ст.-в.-ням.rahhinza ’тс’. Дапускаецца ў якасці зыходнага герм.*reking, параўн. ст.-ісл.rekk ’путы, кайданы’ (гл. Фасмер, 3, 476), аднак сумніўна, каб герм.k дало слав.t. Махэк₂ (531) звяртае ўвагу на ст.-чэш.vrtoviez ’вяроўка, што звязвае вярхі ручак у возе’, якое з *vьrto‑vęzь і, абапіраючыся на гэтае слова, для retądzь выводзіць *vert‑ęz‑ь, а з гэтага — vřě‑ [на пісьме перадавалася як rzye‑]. Параўн. і ўкр.веретя́з (у Брукнера, 633). Форма з суф. ‑ка, як укр.гуц.пері́зка ’пасак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цэ́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. і незак.
1.незак. Тое, што і цэліцца; цаляць. Мы за мір! А цэліць бомбай Не дазволім мы ў наш дом.Панчанка.Драпежнік цэліць бомбамі ў насціл, І леглі на вадзе крыві салдацкай меткі, Мо суджана і мне не перайсці, Але грымяць імклівыя танкеткі.Вітка.[Рымша:] — Ён [Анішчук], мусіць, толькі з ёю [Лучынінай] падражніваецца, а сам цэліць да Загароўскай падабрацца...Гурскі.А кайданы ўсё мацней звінелі. І што ні крок — царкоўны перазвон. І кат ужо ў звон у гэты цэліў...Сіпакоў.// Мець намер. Машын вунь колькі калгас накупіў. У мільянеры цэліць.Даніленка.Не было як зразумець, куды цэліць афіцэр. Што ведае пра яго? Страшныя здагадкі перашкаджалі ўважліва слухаць.Асіпенка.
2.зак.Разм. Трапіць, папасці. Юркевіча запытанне цэліла ў .. самыя патайныя думкі [Юзіка].Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жале́зны, ‑ая, ‑ае.
1. Зроблены з жалеза. Падышлі да сцяны, а ў ёй жалезныя вароты на замку.Якімовіч.// Металічны. Жалезныя гузікі.
2. Які змяшчае ў сабе многа жалеза, багаты жалезам. Жалезная руда. Жалезны калчадан.
3. Уласцівы жалезу, такі, як у жалезе. Не звіняць жалезным звонам Цяжкія кайданы.Колас.
4. Падобны на жалеза, як з жалеза. У сударгавым руху крамянелі рукі, рабіліся цяжкімі, жалезнымі.Лынькоў.
5. Які характарызуецца пашырэннем металургіі жалеза і вырабам жалезных рэчаў. Жалезны век.
6.перан. Моцны, дужы. Міцька ад нечаканасці.. расчапіў свае жалезныя пальцы.Шамякін.// Суровы, цяжкі. На захадзе ў дыме чырвоным Бой жалезным голасам роў.Панчанка.