кайданы́, -о́ў і кайда́ны, -аў.
Злучаныя ланцугом жалезныя кольцы, якія надзяваюцца на рукі і ногі тым, хто абвінавачваецца ў цяжкіх злачынствах.
Закаваць у к.
|| прым. кайда́навы, -ая, -ае і кайда́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кайда́ны
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
кайда́ны |
| Р. |
кайда́наў |
| Д. |
кайда́нам |
| В. |
кайда́ны |
| Т. |
кайда́намі |
| М. |
кайда́нах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кайданы́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы
|
мн. |
| Н. |
кайданы́ |
| Р. |
кайдано́ў |
| Д. |
кайдана́м |
| В. |
кайданы́ |
| Т. |
кайдана́мі |
| М. |
кайдана́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кайданы́, -но́ў ед. нет, прям., перен. кандалы́; це́пи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кайданы́, ‑о́ў і кайда́ны, ‑аў; адз. няма.
У дарэвалюцыйнай Расіі і капіталістычных краінах — злучаныя ланцугом жалезныя кольцы, якія надзяваюцца на рукі і ногі тых, хто абвінавачваецца ў цяжкіх злачынствах. Закаваць у кайданы. □ Адвага або мёд п’е або кайданы трэ. Прыказка. // перан. Пра тое, што звязвае чалавека, пазбаўляе яго свабоды. Кайданы рабства. □ Дзяды нашы білі драпежнікаў прускіх, Не даўшы надзець на сябе кайданы. Броўка.
[Ад араб. kajdāni — путы, кайданы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кайданы́ ’злучаныя ланцугом жалезныя кольцы, якія надзяваюцца на рукі і ногі тых, хто абвінавачваецца ў цяжкіх злачынствах’ (БРС, ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Нас., Яруш.). У гэтай жа форме слова вядома і ў іншых мовах: рус. (паўд. і зах., паводле Даля, смален., СРНГ), укр. кайдани, польск. kajdany. Па сутнасці, бел.-укр. лексема (польск. з укр., гл. Слаўскі, 2, 24, там і літ-pa). Магчыма, аб укр. крыніцы неабходна меркаваць і для бел. слова. Першапачаткова — араб. kajdani — форма парнага ліку ад kajd ’завязка, пута’ (так у Міклашыча, 110). Слова распаўсюджвалася, верагодна, праз цюрк.-тат. пасрэдніцтва. З літаратуры параўн. Бернекер, 1, 469.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кандалы́ кайданы́, -но́ў ед. нет, кайда́ны, -наў ед. нет;
закова́ть в кандалы́ закава́ць у кайда́ны́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́дкі, -дак (уст.).
Масіўныя драўляныя кайданы, якія надзявалі раней на ногі, рукі і шыю арыштанта для папярэджання ўцёкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ако́вы, ако́ў.
1. (уст.). Кайданы.
2. перан., чаго і якія. Тое, што скоўвае, абмяжоўвае, звязвае дзейнасць (высок.).
А. рабства.
А. цяжкія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кайда́ннік, ‑а, м.
Разм. уст. Арыштант, закаваны ў кайданы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)