мя́каць, ‑і, ж.
1. Мяккая частка цела жывёлы або чалавека.
2. Мяса без касцей. Аддзяліць мякаць ад касцей.
3. Мяккая частка пладоў, ягад, клубняў. Мякаць яблыка.
4. Разм. Што‑н. мяккае, рыхлае. Схапіў Юткевіч хлеб абедзвюма рукамі, упіўся ў пахучую мякаць зубамі і, не разжоўваючы, кавалак за кавалкам прагна глытаў хлеб, раскідаючы крошкі па стале. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падво́іць, ‑двою, ‑двоіш, ‑двоіць; зак., што.
1. Павялічыць удвая. Падвоіць вытворчасць мяса. □ За апошнія гады калгаснікі падвоілі, а месцамі нават патроілі ўраджайнасць, а ў лясной гаспадарцы засталося ўсё, як было пры дзядах. Мяжэвіч.
2. перан. Павялічыць, зрабіць значна мацнейшым, большым. Падвоіць увагу. □ Мы сілы падвоім, мы храбрасць патроім. Крапіва.
3. Зрабіць двайным; скласці ўдвая, здвоіць. Падвоіць дратву.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перавары́ць, ‑вару, ‑варыш, ‑варыць; зак., што.
1. Зварыць нанава, яшчэ раз. Пераварыць варэнне.
2. Сапсаваць, пазбавіць патрэбных якасцей у выніку празмернага варэння гатавання. Пераварыць мяса.
3. Перапрацаваць, засвоіць у працэсе стрававання. [Голуб:] — Кажуць, салдацкае нутро пераварыць шрубу, гайку і ружэйнае масла. Васілевіч. // перан. Разм. Успрыняць, засвоіць, перапрацаваць. Унтэру столькі незразумелых слоў не пераварыць да самай смерці. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіны́, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да свінні (у 1 знач.). Свіное сала. Свіны статак. // Прызначаны для свіней. Свіная ферма. Свіная бульба. // Прыгатаваны, зроблены з мяса ці скуры свінні. Свіная тушонка. Свіныя катлеты. // Такі, як у свінні; маленькі, заплыўшы (пра вочы). З-пад калматых броваў пазіралі маленькія свіныя вочкі. Карпюк.
•••
Сабрацца (прыйсці) у свіныя галасы гл. сабрацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утушы́ць 1, утушу, утушыш, утушыць; зак., што.
Патушыць, затушыць агонь. Рабочыя разам з чырвонаармейцамі адразу ж утушылі агонь. Лынькоў. // перан. Пагасіць пачуцці да каго‑н. Зразу ўсхліпвае і абхапляе ўсю істоту палкае і засмаглае каханне, каханне, якое нічым утушыць немагчыма. Нікановіч.
утушы́ць 2, утушу, утушыш, утушыць; зак., што.
Тушэннем давесці да гатоўнасці, зрабіць тушаным. Утушыць мяса.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чалаве́чына, ‑ы.
Разм.
1. м. і ж. Тое, што і чалавек (у 1 знач.). — Ого бо, чалавечына! — не вытрымлівае, нарэшце, злуецца жонка, — не выспаўся небарака!.. Васілевіч. [Паддубны:] — Гэта, відаць, з вопытам чалавечына. Проста хочацца з ім пабачыцца. Пестрак.
2. ж. Мяса чалавека як ежа людаедаў і некаторых драпежных звяроў. Ваўкі кідаюцца цяпер на людзей — тыя, што пакаштавалі чалавечыны. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Масталы́га 1 ’частка каравячай тушы’ (Растарг.). Рус. ёнаўск. (ЛітССР) мостолы́жка ’косць’, мостолы́га ’перадплечча’, ’галёнка’; цвяр. ’рука без кісці, нага без ступні’, валаг. ’доўгая худая рука’, алан. мостолю́га ’вялікая косць з мясам’. Беларуска-рускае. Да масол (гл.). Утварылася ў выніку семантычнага пераносу паводле сумежнасці: ’косць’ > ’мяса’ > ’туша’.
Масталы́га 2 ’буркун, прыдзірала’ (Растарг.). Да масол (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ры́ба ры́ба, -бы ж.;
◊
ни ры́ба ни мя́со ні ры́ба ні мя́са; ні пра́жаны ні сма́жаны; ні пе́чаны ні ва́раны; ні з мя́са ні з пе́р’я; ні ла́ду ні скла́ду;
как ры́ба в воде́ як ры́ба ў вадзе́;
в му́тной воде́ ры́бу лови́ть погов. у каламу́це ры́бу лаві́ць;
би́ться как ры́ба об лёд погов. бі́цца як ры́ба аб лёд;
немо́й (нем) как ры́ба нямы́ як ры́ба.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апертыза́цыя
[ад фр. N. Appert = прозвішча фр. вынаходцы (1752 — 1841)]
спосаб кансервавання мяса і агародніны, заснаваны на працяглым награванні ў кіпячай вадзе ў герметычна закрытых шкляных пасудзінах пасля таго, як адтуль адпампавана паветра.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Паштэ́т ’страва, працёртая да пастападобнага стану’ (ТСБМ), ст.-бел. паштэтъ ’тс’ (1645 г.) запазычана са ст.-польск. pasztet ’тс’, якое з ням. Pastete ’тс’, ’піражок’ (Брукнер, 398; Булыка, Лекс. запазыч., 116) < італ. pastetto ’тс’ (Даль, 3, 63). Апошнія разам са ст.-франц. pastée (> франц. pâté) узыходзяць да с.-лац. pastāta ’ежа з мяса, загорнутага ў цеста’ (Клюге₁₂, 434).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)