прыйсці́, прыйду, прыйдзеш, прыйдзе;
1. Ідучы, накіроўваючыся куды‑н., дасягнуць якога‑н. месца; прыбыць куды‑н. (пра людзей, жывёл і сродкі перамяшчэння).
2. Быць дастаўленым да месца прызначэння (пра што‑н. адпраўленае, пасланае).
3. Наступіць, настаць (пра час, надзею і пад.).
4. Узнікнуць, з’явіцца.
5. Дайсці да якога‑н. стану, апынуцца ў якім‑н. становішчы.
6.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раз 1, ‑у;
1. У спалучэнні з колькаснымі і неазначальна-колькаснымі лічэбнікамі або без іх абазначае аднакратнасць дзеяння.
2. У спалучэнні з прыметнікамі і ўказальнымі займеннікамі ўказвае на час дзеяння ў адносінах да раду падобных дзеянняў.
3. У спалучэнні з прыназоўнікам «у» і колькаснымі або неазначальна-колькаснымі лічэбнікамі выражае ступень павелічэння або змяншэння суб’екта або аб’екта дзеяння, якой‑н. уласцівасці і пад.
4.
•••
раз 2,
Аднойчы.
раз 3,
Ужываецца ў даданых умоўных сказах, у якіх умова з’яўляецца абгрунтаваннем таго, аб чым гаворыцца ў галоўным сказе (часта ў адпаведнасці з суадноснымі словамі «то», «дык»); калі (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стары́, ‑ая, ‑ое.
1. Які пражыў шмат год, дасягнуў старасці;
2. Які даўно ўзнік, з’явіўся, існуе доўгі час.
3. Якім доўга карысталіся; паношаны.
4. Які даўно прайшоў, які даўно мінуў; мінулы (пра час).
5. Такі, які быў раней, папярэднічаў каму‑, чаму‑н.; былы.
6. Які мае адносіны да ранейшага ладу, рэжыму, уласцівы яму.
7. Зроблены, створаны даўней і які захаваўся да гэтага, нашага часу; даўнейшы.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шлях, ‑у,
1. Шырокая, прыстасаваная для руху транспарту дарога.
2. Месца для праходу, праезду і пад.
3.
4.
5. Падарожжа, перамяшчэнне куды‑н.
6. Напрамак, маршрут.
7.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
при предлог с
стоя́ть при вхо́де стая́ць пры ўвахо́дзе;
при доро́ге пры даро́зе;
бой при Цуси́ме бой пры Цусі́ме;
лаборато́рия при институ́те лабарато́рыя пры інстыту́це;
он находи́лся всё вре́мя при мне ён знахо́дзіўся ўвесь час пры мне;
служи́ть при шта́бе служы́ць пры шта́бе;
име́ть при себе́ спра́вку с ме́ста рабо́ты мець пры сабе́ даве́дку з ме́сца рабо́ты (пра́цы);
при жела́нии всего́ мо́жно доби́ться пры жада́нні ўсяго́ мо́жна дабі́цца;
при ору́жии пры збро́і;
при встре́че пры сустрэ́чы;
при соде́йствии прису́тствующих пры садзе́йнічанні прысу́тных;
при перехо́де че́рез у́лицу пры перахо́дзе це́раз ву́ліцу;
при по́лном молча́нии пры по́ўным маўча́нні;
чита́ть при электри́честве чыта́ць пры электры́чнасці;
сказа́ть при свиде́телях сказа́ць пры све́дках;
э́то случи́лось при мне
жить при ста́нции жыць пры (каля́, ля) ста́нцыі;
би́тва при Грю́нвальде бі́тва пры Гру́нвальдзе (каля́ Гру́нвальда, ля Гру́нвальда, пад Гру́нвальдам); б) (при наличии) з (са) (кім, чым); (с собой) з сабо́й;
при таки́х зна́ниях пры такі́х ве́дах, з такі́мі ве́дамі;
при тако́м здоро́вье з такі́м здаро́ўем, пры такі́м здаро́ўі;
при часа́х пры гадзі́нніку, з гадзі́ннікам;
де́ньги бы́ли при мне гро́шы былі́ пры мне (са мной);
у него́ при себе́ все бума́ги у яго́ з сабо́й (пры сабе́) усе́ папе́ры; в) (во время, в эпоху) за (каго, што), падча́с (чаго);
при Пари́жской комму́не пры Пары́жскай каму́не, падча́с Пары́жскай каму́ны;
при Миндо́вге пры Міндо́ўгу, за Міндо́ўгам;
при жи́зни пры жыцці́;
при́ смерти пры сме́рці;
при всём том пры ўсім тым;
при э́том пры гэ́тым;
при по́мощи пры дапамо́зе, з дапамо́гай;
при усло́вии пры ўмо́ве; (с условием) з умо́вай;
при зву́ке его́ го́лоса пачу́ўшы яго́ го́лас;
при слу́чае пры вы́падку, калі́ бу́дзе (зда́рыцца) вы́падак;
быть при ме́сте
оста́ться при свои́х заста́цца пры сваі́х;
быть при де́ле быць заня́тым спра́вай.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
за 1,
Спалучэнне з прыназоўнікам «за» выражае:
Прасторавыя адносіны
1.
2.
Часавыя адносіны
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Аб’ектныя адносіны
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Прычынныя адносіны
22.
23.
Мэтавыя адносіны
24.
Колькасныя адносіны
25.
26.
Акалічнасныя адносіны
27.
Азначальныя адносіны
28.
29.
за 2,
У падтрымку, на карысць каго‑, чаго‑н.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыма́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае;
1. Узяўшы ў рукі (зубы, рот і пад.), не даваць выпасці.
2.
3. Прымушаць знаходзіцца, пакідаць дзе‑н. супраць волі, не выпускаць.
4. Мець у сябе, у сваёй уладзе; кіраваць кім‑, чым.
5.
6. Надаўшы чаму‑н. якое‑н. становішча, захоўваць яго на некаторы час.
7. Быць, служыць апорай чаму‑н.; падтрымліваць.
8. Аддаваць куды‑н. на які‑н. час; захоўваць дзе‑н.
9. Забяспечваць сродкамі на жыццё.
10.
11.
12. Мець кантакты з кім‑, чым‑н.
13.
14.
15. Утрымліваць, трымацца (пра мароз і пад.).
16. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі азначае: ажыццяўляць, выконваць, здзяйсняць тое, аб чым гаворыць назоўнік.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
néhmen
1) браць, узя́ць; хапа́ць, прыма́ць
2) узя́ць, заваява́ць, адо́лець
3) браць, выбіра́ць
4) узя́ць, браць, атрыма́ць, набыва́ць
5) адабра́ць, пазба́віць
6) успрыма́ць, разуме́ць
7) прыма́ць, вы́піць, праглыну́ць (лякарства і г.д.)
8) садзі́цца (у аўтобус і г.д.)
9)
10)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
come
1. прыхо́дзіць, прыязджа́ць
2. ісці́, е́хаць;
come! пайшлі́!;
3. набліжа́цца, падыхо́дзіць;
come nearer! падыдзі́ бліжэ́й!
4. дахо́дзіць, дасяга́ць;
come of age дасягну́ць ста́лага ўзро́сту;
come to power прыйсці́ да ўла́ды
5. надыхо́дзіць, настава́ць, набліжа́цца;
come to an end ско́нчыцца;
come to know спазна́ць;
come to nothing зве́сціся на нішто́;
things to come бу́дучае, бу́дучыня;
in years to come у бу́дучым;
6. станаві́цца;
come undone расшпі́львацца, развя́звацца
7. здара́цца, адбыва́цца;
come true збыва́цца, спра́ўджвацца;
come what may а ўжо́ ж што бу́дзе; няха́й бу́дзе, што бу́дзе; што бу́дзе, то́е бу́дзе;
no harm will come to you нічо́га дрэ́ннага з табо́ю не зда́рыцца; табе́ нічо́га не пагража́е
8. з’яўля́цца, узніка́ць;
9. пахо́дзіць, браць пача́так;
♦
come and go прыхо́дзіць і адыхо́дзіць, хадзі́ць сюды́ і туды́
come about
come across
1. стаць зразуме́лым, прані́кнуць у свядо́масць
2. напатка́ць, натра́піць
come along
1. з’яўля́цца
2. ісці́ ра́зам з кім
3. паляпша́цца
come apart
come аround
come back
1. успаміна́цца
2. вярта́цца
♦
come back as wise as one went пайсці́ ні з чым
come by
1. атрыма́ць, набы́ць, нажы́ць што
2. захо́дзіць куды́
come down
1. па́даць, валі́цца; спада́ць
2. разбура́цца
3. змянша́цца, зніжа́цца
4. перахо́дзіць па трады́цыі
come forward
1. вы́йсці ўпе́рад
2. прапанава́ць свае́ паслу́гі, адгукну́цца
3. паступа́ць у про́даж
come in
1. прыхо́дзіць, прыбыва́ць
2. увахо́дзіць
come off
1. адшпі́львацца; зніма́цца, здыма́цца
2. адрыва́цца (пра гузік, дзвярную ручку
3. сыхо́дзіць, схо́дзіць, зніка́ць (пра пляму); выпада́ць (пра валасы, зубы)
come on
come out
1. з’яўля́цца, паяўля́цца; прыхо́дзіць
2. выхо́дзіць (з друку)
3. выяўля́цца, станаві́цца вядо́мым (пра навіны, праўду
4. страйкава́ць, бастава́ць
come over
1. (to) прые́хаць здалёк; зайсці́ ненадо́ўга
2. авало́дваць, ахо́пліваць; уздзе́йнічаць, уплыва́ць, рабі́ць уплы́ў;
come round
1. захо́дзіць
2. апрыто́мнець, ачуня́ць
come through
1. праніка́ць, прахо́дзіць наскро́зь, прасо́чвацца
2. паспяхо́ва спраўля́цца
come to
come together
come up
1. узыхо́дзіць, прараста́ць (пра расліны)
2. устава́ць, узыхо́дзіць (пра сонца)
3. здара́цца; з’яўля́цца, паяўля́цца
4. узніка́ць
5. (with) наганя́ць, зраўно́ўвацца
6. (to) падыхо́дзіць; дахо́дзіць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
але́ 1,
I.
1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; па свайму значэнню адпавядае словам «а», «аднак», «наадварот».
2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем; па свайму значэнню адпавядае злучнікам «а», «аднак».
3. Злучае сказы, у адным з якіх выказваецца неадпаведнасць таму, аб чым гаворыцца ў другім сказе.
II.
1. Далучае сказы і члены сказа, якія развіваюць, дапаўняюць або паясняюць выказаную думку, паўтараючы пры гэтым адно з слоў папярэдняга сказа ці словазлучэння.
2. Далучае члены сказа і сказы, звязаныя паміж сабой часавай паслядоўнасцю (часта ў спалучэнні з прыслоўямі часу або словамі, якія абазначаюць час).
3. Ужываецца ў пачатку самастойных сказаў пры рэзкім пераходзе да новай думкі або новай тэмы выказвання; адпавядае злучніку «ды».
4. Выкарыстоўваецца ў мове адной асобы пры адказе самому сабе ці нязгодзе з самім сабою або на пачатку рэплікі пры адказе субяседніку.
III.
Акалічнасці, якія перашкаджаюць ажыццяўленню чаго‑н.
але́ 2,
1.
2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)