◎ Пачы́на2 (а магчыма, і пачын паводле ілюстратыўнага матэрыялу: Насек на лугу 30 пачынаў лазы) ’вязка лазы’ (добр., Мат. Гом.). Рус.почи‑н‑ок ’расчыстка лесу’. Утворана пры дапамозе суфікса ‑n‑ ад асновы *kei‑, а не ад *ken‑, з якой народная этымалогія звязвае лексему починок (Аткупшчыкоў, Из истории, 141, 157 і 172).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кармавы́1, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да корму. Кармавая база. Кармавая вартасць сена.// Які служыць кормам, прыгодны для корму. Кармавыя буракі. Кармавыя травы.//узнач.наз.кармавы́я, ‑ых. Кармавыя культуры. Мяркуецца пачаць асушку балота пад пасевы кармавых.Дуброўскі.
•••
Кармавыя дрожджыгл. дрожджы.
кармавы́2, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да кармы, знаходзіцца на карме. Кармавая частка судна. Кармавое вясло. Кармавы флаг.
2.узнач.наз.кармавы́, ‑ога, м. Матрос, які працуе на карме; рулявы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́тась, по́тэсь, потюсь, поцюсь ’прасніца’, ’дэталь у прасніцы, да якой прывязваецца кудзеля’ (Клім., Тарн., Чач., Сл. Брэс.; пін., Шатал.; ТС; слонім., Сцяшк. Сл.), пптюс ’тс’ (беласт., Сл. ПЗБ), поцесь (Нас.), поцясь ’тс’ (лях., баран., Сл. ПЗБ; віц., Нар. словатв.), укр.потесь ’грэбень у калаўроце’, потюс ’кудзеля’, рус.наўг.потесь ’вясло’. Паводле ЕСУМ (4, 541), запазычана з польск.расіся ’прасніца’, што ўзыходзіць да *połesb, вытворнага ад * і esat і (гл. цясаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стырно́ ‘руль’ (ТСБМ, Ласт., Стан.), стыр ‘штыр, рулявое вясло’, ‘жэрдка, калок’ (ваўк., лудз., Сл. ПЗБ), стырнавы́, сты́рнік ‘галоўны плытнік, які кіруе плытом’ (ТСБМ), сты́рнік, стэ́рнік ‘тс’ (Сл. ПЗБ), стырнава́ць ‘кіраваць стырном’ (там жа), стыраваць ‘тс’ (Ласт.). Укр.стерно́, рус.паўд.стерно́, ст.-рус.стрънъ (XV ст.). Праз польск.ster ‘руль’ узыходзіць да с.-ням.stiure ‘тс’; гл. Фасмер, 3, 759; Праабражэнскі, 2, 385; Міклашыч, 322; ЕСУМ, 5, 413.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
утрыма́ць¹, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1.каго-што і чаго. Трымаючы, не даць упасці каму-, чаму-н.
Не ўтрымаў вясло ў руках.
2.што. Захаваць, зберагчы.
У. свае пазіцыі.
У. у памяці.
3.што. Пакінуць, не аддаць частку чаго-н. пры выплаце (афіц.).
У. дваццаць рублёў з зарплаты.
4.каго (што). Затрымаўшы, спыніць ці прымусіць застацца.
У такое надвор’е дзяцей у хаце не ўтрымаеш.
У. каня.
5.каго (што) ад чаго. Не даць зрабіць што-н.
У. ад неабдуманага ўчынку.
6.што і чаго. Не даць праявіцца чаму-н.
Слёз было не ў.
|| незак.утры́мліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз.утры́мліванне, -я, н. (да 1, 2, 4 і 6 знач.) іутрыма́нне, -я, н. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Свя́сла ‘нізка лыка’ (калінк., Сл. ПЗБ; калінк., рэч., ЛА, 4), свя́слы, свясло́ (лоеў., хойн., ЛА, 4). Укр.дыял.свʼя́сла ‘звязка прадметаў’, рус.свя́сло ‘перавясла’, ст.-рус.съвясло ‘звязак, пучок’. З *съвязсло, ад *vęzati ‘вязаць’ з суф. ‑сло, як у вясло, гл. вязаць (Фасмер, 3, 584). ЕСУМ (5, 199) дапускае непасрэдны працяг прасл.*sъvęzslo. Сюды ж, відаць, балг.свесло́ ‘звязка гронкаў вінаграду або кукурузы’, гл. Выгленаў, БЕ, 1970, 2–3, 216–218; БЕР, 6, 540.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рулявы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да руля (у 1 знач.). Рулявое кола. Рулявое вясло. □ За мачтай цямнела нерухомая постаць рулявога матроса. Час ад часу ён круціў штурвальнае кола.Самуйлёнак.
2.узнач.наз.рулявы́, ‑ога, м. Чалавек, які кіруе рулём на судне. Жвавы падлетак прабягае па палубе. Каля капітанскай рубкі яго спыняе рулявы.Каршукоў.Моўчкі глядзяць вартавыя, Дазорныя і рулявыя.Лось.//перан. Пра кіраўніка, правадыра. У баях цяжкіх, на барыкадах ты ішла пад сцягам баявым. Слаўная ўдарная брыгада — нашага народа рулявы.Ставер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыс ’шост для кіравання плытом, чаўном і пад. (доўгае вясло, багор, бусак)’ (ТСБМ, Сцяшк., Мат. Гродз.; віл., пух., Сл. ПЗБ; Скарбы), прыз ’бусак’ (Цых.), прыс ’вочап у студні з жураўлём’ (навагр., ДАБМ). Запазычанне з жаргону польскіх плытагонаў, дзе prysa азначае ’шост’. Апошняе з ням.Spriess ’тс’ (Брукнер, 440). Змяненне роду пад уплывам шост. Паводле Гутшміта (ZfSl, 19, 2, 268), з-за адрозненняў у родзе з польскім словам запазычана праз літ.prýsas ’тс’ з усходнепрускага prîse ’доўгі шост’ (Фрэнкель, 655).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Русло́ ’вясло’ (Сл. рэг. лекс.). Магчыма, з таго ж праславянскага *ruslo, што і ўкр.русло́ ’рэчышча’, руск. ру́сло ’тс’. Прасл.*rus‑ з і.-е.*reu‑s‑ (*rou‑s‑), дзе корань *reu‑ (*rou‑) мае значэнне ’разрываць, рыць’. Параўн. літ.raũsti ’рыць’, лат.*raust ’рыць, зграбаць’. Такім чынам, *ruslo магло значыць ’тое, чым разрываюць, рыюць’, ’струмень, які вырыў рэчышча’. Калі рус.ру́сло ’рэчышча’ з рух, рушыць (гл.), то слова можна патлумачыць як назву прылады руху, параўн. Фасмер, 3, 521; Чарных, 2, 128.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
paddle
I[ˈpædəl]1.
n.
1) вясло́n.
2) веслава́ньне n.
3) лапа́тка грабно́га ко́ла
2.
v.
1) веслава́ць
2) плы́сьці вяслу́ючы
3) informal адшлёпаць
II[ˈpædəl]
v.
1) плю́хацца (у вадзе́)
2) пля́скаць, ля́паць (па вадзе́)
III[ˈpædəl]
n.
плаўні́к -а m. (у ка́чкі)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)