Жыгу́н ’няўрымслівы, неспакойны чалавек’ (маладз., Янк. Мат., 98). Параўн. рус. дыял. смал. жыгу́н ’гарэза, свавольнік’, перм. ’насякомае, якое джаліць’, тул. дыял. ’бізун’ > назвы розных раслін, укр. джигун ’вісус, залётнік’, ’гатунак ежы на квасе’. Ад дзеяслова жыг‑а‑ць ’бліскаць’ з суфіксам ‑ун (як вяртун, кульгун). Іншае тлумачэнне (Лаўчутэ, Baltistica, VI (2), 199) з літ. žygūnas ’веставы, хадок’ выклікае сумненні. Звычайна літ. аддзеяслоўныя назоўнікі на ‑unas, вядомыя літ. мове, а не дыялектам, маюць негатыўную афарбоўку, у дыялектах суфікс ‑unas амаль не выкарыстоўваецца, што дае падставу лічыць многія літ. словы на ‑ūnas слав. запазычаннямі (Атрэмбскі, Gramatyka, II, 208; Мартынаў, Дерив., 38). Апрача таго, сема хуткасці лягчэй тлумачыць развіццё значэння ’няўрымслівасці’, чым значэнне ’хадака, веставога’ (хаця і апошняе не выключаецца), а слова жыгун не стаіць асобна ў бел. мове, а мае шэраг паралелей: жыг, жыга, жэг.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апо́лец ’кавалак сала’ (Сцяц., Сцяшк.). Геаграфія ўказвае на магчымасць, а фанетыка (е замест усх.-слав. а) — на верагоднасць таго, што гэта запазычанне з польск. poleć кавалак сала’ з пратэтычным а‑. Усх.-слав.: бел. полць ’палавіна гусі, качкі; палоска сала, выразаная ўздоўж’ (Нас.), польць, пульць ’вялікі кавалак сала’ (Вешт.), полаць ’кавалак сала’, рус., укр. полоть, бел. палаток, рус., укр. полоток ’палавіна (частка) вэнджанай (соленай) тушы гусі і інш.’ Але наогул галосны ў слове полць, полаць не зусім ясны. У аполец ‑ец у выніку дээтымалагізацыі ўсведамляецца як суфікс. Сцяц. (Нар., 65) бачыць тут прэфіксальна-суфіксальнае ўтварэнне: а‑пол‑ец па тыпу азадак. Больш падыходзячым быў бы тып акраец; пры такой этымалогіі няясна, што такое *пол у тушы (аполец азначала б ’тое, што з боку — ’полу’), таму гэта версія здаецца менш верагоднай, чым тлумачэнне слова як запазычанага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Со́ўгаць ‘перасоўваць што-небудзь з месца на месца’, ‘рухаць, соваць чым-небудзь у розных кірунках (звычайна па паверхні)’, ‘тыкаць, соваць’ (ТСБМ), ‘габляваць’ (шальч., Сл. ПЗБ), ‘соваць, тыкаць’ (ТС), со́ўгацца ‘хадзіць туды-сюды, сланяцца’, ‘пасоўвацца паволі, з цяжкасцю; рухацца, перамяшчацца’ (ТСБМ, ТС; ашм., шальч., Сл. ПЗБ, Жд. 1), ‘хадзіць узад і ўперад’ (Янк. 1, Нар. Гом.), соўгену́ць ‘рэзка сунуць’ (ТС), совгну́ты ‘штурхануць’ (Сл. Брэс.), соўгну́тэ ‘тс’ (брэсц., Нар. лекс.), соўг ‘пра соўганне’ (мсцісл., Нар. лекс.), саўге́ць! ‘кідок камянём’ (Арх. Федар.), саўга́к ‘стары чалавек’ (Наша Ніва, 1998, 26 кастр.), со́ўгала ‘чалавек, які сноўдаецца без справы і заняткаў’ (Янк. 3.). Укр. со́вгати ‘соваць; соўгаць’, со́вганка ‘коўзанка’. Няясна. Для ўкраінскага аўтары ЕСУМ (5, 342) мяркуюць аб кантамінацыі со́вати і ковзати (< *ковгати), што не вельмі пераканаўча; магчыма, гэта звонкі дублет да соўкаць (гл. наступнае слова).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Nullus tantus quaestus, quam, quod habens, parcere
Няма большага дастатку, чым берагчы тое, што маеш.
Нет большего достатка, чем беречь то, что имеешь.
бел. Рахуба не згуба. Хто рахуе, той не псуе. Кідаючыся капейкамі, рубля не збярэш. Не той багаты, хто пражывае, а той, хто нажывае. Хто не беражэ малое, у таго вялікага не бывае. Хто паношанае адзенне выкідае, у таго новага не бывае.
рус. Бережливость лучше богатства. Сбережёшь, что найдёшь. Бережь дороже прибытка. Неистраченные деньги ‒ приобретение.
фр. Économie vaut mieux profit (Бережливость лучше прибыли).
англ. Store is no sore (Запас ‒ не беда).
нем. Sparen ist verdienen (Экономить ‒ значит зарабатывать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Prius quam incipias, consulto, et ubi consulueris, mature factu opus est
Перш чым пачаць, абдумай, калі абдумаеш, варта паспяшыць.
Прежде чем начать, обдумай, когда обдумаешь, следует поторопиться.
бел. Каш раіш суседу, то абмазгуй да следу. У разумней галавы сто рук.
рус. Думай медленно, работай быстро. Решай не торопясь, решишь, не медли. Не спеши языком, торопись делом. Сперва думай, а принялся, так делай.
фр. Réfléchir à deux fois (Поразмыслить/подумать дважды).
англ. Think before you leap (Думай прежде, чем прыгать).
нем. Erst wägen, dann wagen (Сначала взвесить, затем решиться). Geht Überlegung vor, folgt keine Reue nach (Если предшествует обдумывание, то не последует раскаяние).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ante volare cave, quam procrescant tibi pennae
Сцеражыся лётаць, перш чым у цябе вырастуць крылы.
Остерегайся летать, прежде чем у тебя вырастут крылья.
бел. Без крылаў не паляціш.
рус. Сперва оперись, потом и ввысь. Прежде отца/батьки в петлю не суйся. Не суйся, середа, прежде четверга. Не суйся, ижица, наперёд аза. Говори: «Господи Иисусе», а вперёд не суйся. Прежде соберись, а потом дерись.
фр. On ne peut pas voler sans ailes (Без крыльев не полетишь).
англ. A child must first creep, then go (Ребёнок должен сначала научиться ползать, потом ходить).
нем. Erst das Nest und dann den Vogel (Сначала гнездо, затем птенец).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ride2 [raɪd] v. (rode, ridden)
1. е́хаць вярхо́м; скака́ць (на кані);
She learnt to ride when she was seven. Яна навучылася ездзіць вярхом, калі ёй было 7 гадоў.
2. е́хаць, е́здзіць (на веласіпедзе, аўтобусе, у машыне і да т.п.)
3. ру́хацца; плы́сці; слі́згаць
♦
be riding for a fall дзе́йнічаць неразва́жліва;
ride herd on smb./smth. AmE, infml кама́ндаваць кім-н./чым-н.; распараджа́цца чым-н. паво́дле свайго́ меркава́ння
ride down [ˌraɪdˈdaʊn] phr. v.
1. заганя́ць, вымо́тваць;
He rode down the horse. Ён загнаў каня.
2. даганя́ць, наганя́ць
ride off [ˌraɪdˈɒf] phr. v. ад’язджа́ць
ride out [ˌraɪdˈaʊt] phr. v.
1. рабі́ць прагу́лку (вярхом, на веласіпедзе і г.д.)
2. выхо́дзіць з ця́жкага стано́вішча;
The company managed to ride out the scandal successfully. Кампанія змагла паспяхова выйсці са скандалу.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
nim
перш як; перш чым; пакуль;
nim się człowiek obejrzy ... — не паспееш азірнуцца, як …;
nim słońce wzejdzie, rosa oczy wyje прык. пакуль сонца ўзыдзе, раса вочы выесць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
oswoić się
зак. прывыкнуць; прызвычаіцца; абвыкнуць; абвыкнуцца;
oswoić się z myślą o czym — прызвычаіцца да думкі аб чым (пра што);
oswoić się z niebezpieczeństwem — прывыкнуць да небяспекі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
przejmować się
przejm|ować się
незак. czym браць што да сэрца; узрушвацца ад чаго; пераймацца чым;
nie ~uj się! — не перажывай!; не бяры да галавы!; не пераймайся!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)