Со́ус ‘прыправа, падліва да стравы’ (ТСБМ), со́лус ‘тс’ (Сцяшк.), со́лас, со́лус (Сл. ПЗБ). Новае запазычанне з рус.со́ус ‘тс ’ (Крукоўскі, Уплыў, 80), дзе з франц.sauce ‘соус’< лац.salsa ‘пасоленая (поліўка)’, магчыма, праз англ.sause ‘соус’ (Праабражэнскі, 2, 362; Фасмер 3, 728).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Інстыту́т (ТСБМ), інсціту́т (Сцяшк. МГ). У пачатку XX ст. (Гіст. лекс., 241) з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 77), дзе ўпершыню ў помніках 1771–1773 гг. (Біржакова, Очерки, 363). У рускай з франц.institut, якое ўзыходзіць да лац.institutum ’устанаўленне, установа’ (Шанскі, 2, I, 87).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Géltung
f -, -en значэ́нне, зна́чнасць, ва́жнасць
zur ~ bríngen* — пада́ць у вы́гадным святле́
áußer ~ sein — быць несапра́ўдным
von [in] ~ sein — быць сапра́ўдным, мець сі́лу
sich (D) ~ verscháffen — набы́ць уплыў, заваява́ць аўтарытэ́т
sich zur ~ bríngen* — прыму́сіць лічы́цца з сабо́ю
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
authority
[əˈӨɔrəti]
n., pl. -ties
1) аўтарытэ́т -у m.
2) ула́да, моц f.; упра́ва f.
3) уплы́ў -ву m., зна́чаньне, значэ́ньне n.
4) аўтарытэ́тная крыні́ца інфарма́цыі
5) знаве́ц, зна́ўца m., экспэ́рт -а m.
6) пра́ва, паўнамо́цтва n.
authority to sign — пра́ва по́дпісу
to have authority — мець паўнамо́цтва
•
- the authorities
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Абанеме́нт (БРС) запазычанне праз рускую мову ў XX ст., Крукоўскі, Уплыў, 78. У рускай мове з франц.abonnement у першай палавіне XIX ст., Шанскі, 1, А, 15. Беларускія слоўнікі 20‑х гадоў XX ст. фіксуюць разам з канкурэнтным перадплата. Гл. Гіст. мовы, 2, 205.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акто́р, акторка, акцёр, актрыса (БРС). Першыя два словы (ці варыянты) запазычаны з польскай мовы (Карскі, Белорусы, 160). У польскай з лац.actor. Трэцяе запазычана з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 84), а ў рускай з французскай acteur у пачатку XVIII ст. Гл. Шанскі, 1, А, 68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Буйстра́ ’быстрыня; месца хуткага цячэння ў рацэ’ (Яшкін). Бясспрэчна, з *быстра́. Параўн. рус.дыял. (калуж.) быстра́ ’сярэдзіна цячэння ракі’. У бел. слове фанетычная дыялектная змена (ы > у пасля губных) і, мабыць, уплыў слова буй‑ны. Параўн. яшчэ быйстра́ ’паласа хуткага цячэння ў рацэ’ (Яшкін).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ві́ла ’дом-асабняк’ (БРС, КТС) запазычана з рус.вилла (Крукоўскі, Уплыў, 73), хаця не выключана магчымасць запазычання з польскай мовы. Рус. слова паходзіць з іт.villa ’дача, вёска’ < лац.villa ’дача’ (Фасмер, 1, 315; Шанскі, 1, В, 98; КЭСРЯ, 81; Махэк₂, 689; БЕР, 1, 148).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Віртуо́з ’артыст, які дасканала валодае тэхнікай свайго майстэрства’ (БРС, КТС). Запазычана з рус.виртуо́з (Крукоўскі, Уплыў, 76) < франц.virtuose < іт.virtuoso ’выдатны, моцны, дабрачынны’ (Шанскі, 1, В, 103–104). Фасмер (1, 319 выводзіць рус. лексему з іт.virtuoso < лац.virtus ’дабрачыннасць’. Сюды ж віртуозны, віртуознасць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Люстры́н ’тонкая шарсцяная ці паўшарсцяная тканіна з глянцам’ (ТСБМ). Запазычана з франц. мовы праз польскую, дзе lustryna ’тс’. Паводле Крукоўскага (Уплыў, 79), запазычана з рус.люстрин ’тс’, якое з ням.Lüstrin або непасрэдна з франц.lustrine < lustr ’бляск’ (Фасмер, 2, 546; Слаўскі, 4, 386).