БА́ХМАН (Bachmann) Інгеборг
(25.6.1926, г. Клагенфурт, Аўстрыя — 17.10.1973),
аўстрыйская пісьменніца. У 1945—50 вучылася ў Грацкім, Інсбрукскім, Венскім ун-тах. Д-р філасофіі (1950). Аўтар зб-каў вершаў «Адтэрмінаваны час» (1953), «Покліч Вялікай Мядзведзіцы» (1956), зб-каў апавяданняў «Трыццаты год» (1961), «Сінхронна» (1972), рамана «Маліна» (1971), эсэ, нарысаў. Пісала лібрэта для балетаў і опер Г.Генцэ, радыёп’есы: «Панскі двор» (1954), «Цыкады» (1955), «Добры бог з Манхатана» (1958). Яе лірыка сімвалічная, вытанчаная, са складанай метафарычнасцю, аднак стыль ясны, просты, строгі. Героі Бахман дзёрзкія, упартыя, поўныя пошукаў і супярэчнасцяў. Яны бунтуюць супраць багоў, лёсу, сац. умоў.
Тв.:
Рус. пер. — Три дороги к озеру: Повесть и рассказы. М., 1976;
Избранное. М., 1981.
У.Л.Сакалоўскі.
т. 2, с. 357
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Трох 1: трёх‑трёх — пра трасенне (Юрч. СНЛ), трёх‑трёх — пра язду трушком (мсцісл., Нар. лекс.). Гукаперайманні, у аснове якіх ляжыць апакопа дзеяслова трохаць, гл. Магчыма, сюды ж трох-трох — калі нехта падпраўляе ношку (вязку галля, закручанае дзіця), якая спаўзла (полац., Нар. лекс.).
Трох 2 ‘трое’ (Сл. ПЗБ), ‘утрох (асобна аб мужчынах і аб жанчынах)’ (Мат. Маг. 2). Форма трох (тут Н. скл.) утворана ад формы М. скл. лічэбніка ст.-бел. трие, три, параўн. трьхъ (‘аб трох’). Відаць, адбылося гэта пад уплывам старапольскай мовы, дзе trzech (з М. скл.) пашырылася на лічэбнік Н. скл. (абазначала ‘тры’) з XIV ст. — па ўзоры скланення лічэбнікаў і прыметнікаў, у якіх Р. і М. скл. мелі агульную форму.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЮ́ЙГЕНС (Huygens) Крысціян
(14.4.1629, г. Гаага, Нідэрланды — 8.6.1695),
нідэрландскі фізік, механік, матэматык і астраном. Чл. Лонданскага каралеўскага т-ва (1663) і Парыжскай АН (1966). Вучыўся ва ун-тах Лейдэна (1645—47) і Брэда (1647—49). У 1665—81 працаваў у Парыжы. Сфармуляваў асновы хвалевай тэорыі святла (гл. Гюйгенса—Фрэнеля прынцып), даследаваў рух цел пад дзеяннем удару, вывеў формулу цэнтраімклівага паскарэння. Вынайшаў маятнікавы гадзіннік (1657), удасканаліў падзорную трубу, адкрыў кольцы Сатурна і яго спадарожнік Тытан. Сканструяваў акуляр (акуляр Гюйгенса), вызначыў (з Р.Гукам) пастаянныя пункты тэрмометра (пункт раставання лёду і пункт кіпення вады).
Тв.:
Рус. пер. — Трактат о свете... М.; Л., 1935;
Три мемуара по механике. [Л.], 1951.
Літ.:
Франкфурт У.И., Френк А.М. Христиан Гюйгенс, 1629—1695. М., 1962.
т. 5, с. 554
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
праслужы́ць сов., в разн. знач. прослужи́ть;
ён ~жы́ў у гэ́тай устано́ве тры гады́ — он прослужи́л в э́том учрежде́нии три го́да;
бо́ты ~жы́лі мне два сезо́ны — сапоги́ прослужи́ли мне два сезо́на
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
траі́ць несов.
1. (соединять по три) трои́ть, стра́ивать;
т. ні́ткі — трои́ть (стра́ивать) ни́тки;
2. разг. (делить натрое) трои́ть;
т. цурбаны́ — трои́ть чурбаны́;
3. с.-х. трои́ть;
т. папа́р — трои́ть пар
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прарабі́ць сов.
1. в разн. знач. проде́лать;
п. дзі́рку — проде́лать дыру́ (ды́рку, отве́рстие);
п. вялі́кую рабо́ту — проде́лать большу́ю рабо́ту;
2. прорабо́тать;
п. на заво́дзе тры гады́ — прорабо́тать на заво́де три го́да
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ДЗЮМА́ (Dumas) Аляксандр, Дзюма-сын (Dumas fils; 28.7.1824, Парыж — 27.11.1895), французскі пісьменнік. Чл. Франц. акадэміі (з 1874). Пазашлюбны сын А.Дзюма. Дэбютаваў зб. вершаў «Грахі юнацтва» (1847). Аўтар раманаў «Дама з камеліямі» (т. 1—2, 1848; прататыпам гал. гераіні паслужыла франц. актрыса Мары Дзюплесі), «Доктар Серван» (т. 1—2, 1849), «Тры моцныя мужчыны» (т. 1—4, 1850) і інш. Вядомасць прынесла драма «Дама з камеліямі» (паводле аднайм. рамана, паст. 1852; на яе сюжэт нап. опера Дж.Вердзі «Травіята»). У інш. п’есах, што суправаджаў у друку вял. тэарэт. прадмовамі, сцвярджаў непахіснасць асноў сям’і і грамадства; быў прыхільнікам разводу, выступаў у абарону правоў пазашлюбных дзяцей, патрабаваў павагі да жанчыны ў сям’і (п’есы «Паўсвет», 1855, «Незаконны сын», 1858, «Жонка Клода», 1873, «Чужаземка», 1876, і інш).
Літ.:
Моруа А. Три Дюма: Пер. с фр. Мн., 1982.
І.С.Александровіч.
т. 6, с. 129
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ад’е́хаць сов.
1. отъе́хать;
а. убо́к — отъе́хать в сто́рону;
2. (отправиться) уе́хать;
ён яшчэ́ ра́ніцай ~хаў — он ещё у́тром уе́хал;
3. отойти́;
дзве́ры ~халі сантыме́траў на тры — дверь отошла́ сантиме́тра на́ три
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Linquere promissa procellae (Catullus)
Пакідаць абяцанні навальніцы.
Оставлять обещания буре.
бел. Абяцанкі ‒ цацанкі, а дурню радасць. Хто багата абяцае, той мала дае. Абяцаў пан кажух.
рус. Обещанного три года ждут. На посуле, что на стуле: посидишь да встанешь. Не держать обещаний. Обещанная шапка на уши не лезет.
фр. Chacun peut être riche en promesse (Каждый может быть богат на обещания).
англ. Between promising and performing a man may marry his daughter (Между обещанием и исполнением человек может дочь замуж выдать).
нем. Wer viel verspricht, hält wenig (Кто много обещает, тот мало выполняет).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
аддзе́л м., в разн. знач. отде́л;
а. гісто́рыі — отде́л исто́рии;
тэхні́чны а. — техни́ческий отде́л;
а. сацыя́льнага забеспячэ́ння — отде́л социа́льного обеспе́чения;
бібліяграфі́чны а. — библиографи́ческий отде́л;
кні́га падзяля́ецца на тры ~лы — кни́га де́лится на́ три отде́ла
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)