Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ашале́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Які захварэў на шаленства, звар’яцеў.
2. Раз’юшаны, узлаваны. Ашалелы пан трос дзеда Астапа за рукі.Лынькоў.На падмогу яму падскочылі два таварышы і ледзь утрымалі ашалелага каня.Машара.// Збянтэжаны ад страху, разгублены. [Немцы] .. правялі прамільгнуўшага перад імі матацыкліста ашалелымі позіркамі.Шамякін.
3.перан. Нястрымны, магутны. Вада кідалася на турбінныя таркі з вялікім ашалелым напорам.Баранавых.І ляцелі на вёскі З новай весткай няспынна Ашалелыя, З грывай агню Цягнікі.Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tumult[ˈtju:mʌlt]n.fml
1. сумятня́; мітусня́, вэ́рхал; шум;
the tumult of the storm завыва́нне бу́ры;
The fire caused a tumult in the theatre. Пажар выклікаў паніку ў тэатры.
His mind was in (a) tumult. Ён быў зусім разгублены.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
zagubiony
zagubion|y
1. згублены; закінуты;
~a wyspa — закінуты востраў;
rzeczy ~e — згубленыя рэчы;
2.разгублены;
czuł się ~y — ён адчуваў сябе разгубленым; ён адчуваў разгубленасць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
пані́клы, ‑ая, ‑ае.
1. Схілены, прыгнуты. Высокія травы, звялыя і паніклыя ўдзень ад гарачыні, цяпер узнімаліся ў вільготным дыханні.. зямлі.Самуйлёнак.Спякота... І пад сонцам залатым Паніклыя, задумлівыя лозы Яшчэ ніжэй прыпалі да вады.Чарняўскі.
2.перан. Прыгнечаны, засмучаны; разбіты духоўна. Адчуў бяду. Стаяў паніклы: Даруе мілая ці не?Бялевіч.Вочы дзяўчыны радасна смяяліся, хоць выгляд у яе быў паніклы і разгублены.Ракітны.
3.Абл. Падслепаваты. Пасля таго як Шэмета не ўзялі на вайну, Халуста інакш не зваў яго, як паніклы або сляпы чорт.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
spin1[spɪn]n.
1. вярчэ́нне; вірава́нне;
give a coin a spin крутану́ць мане́ту;
a double spin па́рнае вя́рчэнне (пра фігурнае катанне)
2. што́пар (пра самалёт);
go/get into a spin увайсці́ ў што́пар
3.infml каро́ткая пае́здка (на машыне, матацыкле і да т.п.);
Let’s go for a spin. Давай праедземся.
♦
in a (flat) spinразгу́блены, у па́ніцы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
с поте́рянным ви́дом з разгу́бленым (расстро́еным) вы́глядам;
хо́дит, как поте́рянный хо́дзіць, як непрыто́мны; хо́дзіць, як сам не свой;
4.(опустившийся) прапа́шчы, адпе́ты, апо́шні;
поте́рянный челове́к прапа́шчы чалаве́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хму́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Пахмурны, воблачны (пра неба, пагоду, пару года, частку сутак). Дзень па-асенняму хмурны, таму пад шатамі елак амаль вячэрні паўзмрок, і немагчыма разгледзець зубравы вочы: што ў іх?Шамякін.Была хмурная, гразкая восень.Скрыган.Потым узышоў месяц. Ён паволі падымаўся па хмурным небе.Асіпенка.// Такі, дзе змрочна. Прыгрэе цёплае сонца, растопіць гурбы снегу, зазеляніць жоўтыя паплавы, у бярэ хмурныя лясы.Гартны.
2.перан. Сумны, пануры (пра чалавека). [Элінора] зразумела, чаму Сузан вельмі часта ўставаў з-за хатняга стала хмурны, нездаволены.Лынькоў.Паглядзела дачка, стала хмурная: Знаць, не прыйдзе ён [любы] гэткай бураю.Панчанка.Архіпцоў сядзеў моўчкі, схіліўшы галаву, нейкі хмурны ці, можа, разгублены.Кухараў.— Ты нейкая хмурная сёння? — адразу заўважыў.. [Антось] жончын настрой.Васілевіч.// Які выражае суровасць, панурасць, заклапочанасць. Выйшаў на ганак.. хлопец з хмурнымі заспанымі вачыма.Мележ.Слёзы ў мяне праступаюць з-пад хмурных павек.Багдановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Праяўляць весялосць, радасць і пад. пры дапамозе характэрных перарывістых гукаў смеху. Я б смяяўся, жартаваў бы, Каб вас чуць развесяліць.Колас.Мішка расказвае нешта, а хлопцы смяюцца.Брыль.«Я ўратаваў жыццё чалавеку», — ад гэтай думкі хацелася бегчы, смяяцца і спяваць.Шамякін./увобразнымужыв.Ізноў вясна, ручай ліецца, Шчабечуць птушкі, лес смяецца.Васілёк.Зямля ў прыгожых фарбах, Людзьмі смяецца вуліца, Заглянуць сонцу ў твар бы, Калі за хмары туліцца...Чарот.// Выражаць весялосць (пра вочы, твар і пад.). Вочы дзяўчыны радасна смяяліся, хоць выгляд у яе быў паніклы і разгублены.Ракітны.
2.зкаго-чаго. Насміхацца, здзекавацца з каго‑н.; высмейваць каго‑, што‑н. Смяюцца людзі з Кузьмовага сына.Якімовіч.Верыць ён [Вова] усім на свеце, І з яго смяюцца дзеці.Дзеружынскі.//Разм. Жартаваць, гаварыць несур’ёзна. — Цяньком лепш будзе ехаць, заедзі менш, — смяяліся сяляне.Пальчэўскі.
•••
Смяяцца ў бараду (рукаў) — смяяцца ціха, непрыкметна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Апяша́лы ’лянівы, аслаблены’ (Нас.), апе́шыный ’разгублены’ (Бяльк.). Укр.дыял.зах.опішілий ’лянівы, павольны’. Польск.opieszały ’лянівы, марудны, які не любіць спяшацца’. Параўн. рус.опешить ’астацца без каня’, ’разгубіцца’, укр.уст.опішити ’астацца без каня’, укр.зах.опішіти ’зрабіцца павольным, марудным’ («Кінь опішів»). Ст.-рус.опѣшити ’зрабіць пешым; аставіць без крыл’, опѣшати ’стаць пешым (без каня)’. Параўн. яшчэ чэш.уст.opěšalý ’хто стаў без каня’, opěšati ’астацца без каня’, ст.-чэш.opěšalý. Серб.-харв.уст.opješati стаміцца’, славен.pȇšati ’стамляцца’, pẹ̑h ’стамленне’. Найбольш пашырана ўяўленне аб тым, што рус.опешить і падобныя ўтварэнні этымалагічна тлумачацца значэннем ’стаць пешым’ (Праабражэнскі, 2; Булахоўскі, Труды ИРЯ, 1, 191; Фасмер, 3, 144). Прыводзячы ў дадатак да адзначаных ужо фактаў ст.-польск.pieszeć і ст.-чэш.pěšěti ’стаць слабым’, а таксама ст.-рус.припѣшати зрабіць пешым, падрэзаць крылы’, Безлай (Južnoslav. leks., 9–10) параўноўвае гэту групу слоў з літ.paikė́ti, лат.(iz‑)paiki ’дурнець’, узводзячы корань да і.-е.*poik‑ (што ў сваю чаргу параўноўваецца з коранем слоў псаваць і інш.). На нашу думку, тут магчыма кантамінацыя двух слоў: слова, якое ўзнікла пазней і першасна азначала ’стаць пешым’, і другое, больш ранняе, якое суадносіцца, магчыма, з тым коранем, аб якім піша Безлай, або ўваходзіць у іншую сям’ю слоў. Хаця спех, спяшацца звычайна ўзводзіцца да групы спець, магчыма, суадносіны спешна — ’марудна’ (апяшала), паспяхова — ’няўдала’ (апяшала) не выпадковыя.