ГАЛАЎЧЫ́НЕР Віктар Якаўлевіч
(28.6.1905, Мінск — 15.7.1961),
бел. рэжысёр. Нар. арт. Беларусі (1944). Нар. арт. Літвы (1959). Скончыў Яўр. драм. студыю ў Маскве (1926). Акцёр, рэжысёр, маст. кіраўнік (1942—46) Дзярж. яўр. т-ра БССР. Рэжысёр Бел. рабочага т-ра імя ЦСПСБ (1930—32), БДТ-1 (Нац. т-р імя Я.Купалы; 1939—42), гал. рэжысёр Дзярж. рус. т-ра БССР (1948). З 1949 гал. рэжысёр у т-рах Іркуцка, Ташкента, Вільні. Найб. значныя пастаноўкі: «Стрэл» А.Безыменскага (1930) у т-ры імя ЦСПСБ; «Вальпоне» Б.Джонсана (1934), «Фальшывая манета» М.Горкага і «Сям’я Авадзіс» П.Маркіша (1937), «Вядзьмарка» А.Гольдфадэна (1941), «Сіротка Хася» Я.Гордзіна і «200000» паводле Шолам-Алейхема (1943), «Пігмаліён» Б.Шоу ў Дзярж. яўр. т-ры БССР; «Дурная для іншых, разумная для сябе» Лопэ дэ Вэгі (1940) у БДТ-1; «Атэла» У.Шэкспіра (1947) у Дзярж. рус. т-ры БССР; «Хто смяецца апошнім» К.Крапівы (1954) у Ташкенцкім рус. т-ры. Пастаноўкі Галаўчынера рамантычна ўзнёслыя, у іх яркая тэатральнасць, дынамізм, пластычна зробленыя масавыя сцэны спалучаліся з псіхалагічна распрацаванымі характарамі.
т. 4, с. 455
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Bonos mores corrumpunt congressus mali
Благія сувязі псуюць добрыя норавы.
Дурные связи портят добрые нравы.
бел. Адзін другога даводзіць да ліхога. Ліхая кампанія на ліха выведзе. Ліхая кампанія і добрага папсуе.
рус. С добрым поведёшься, добро переймёшь, с худым по ведёшься, худое переймёшь. Кто со злым живёт неразлучно, тот не проживёт веку благополучно. С лодырем поведёшься ‒ горя наберёшься.
фр. Les mauvaises compagnies corrompent les bonnes moeurs (Дурные/плохие компании портят добрые нравы).
англ. Evil communications corrupt good manners (Дурная компания портит хорошие манеры).
нем. Sage mir, mit wem du umgehst, und ich sage dir, wer du bist (Скажи мне, с кем ты водишься, и я скажу, кто ты).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ex vili socio fit vitiosus homo
Распутны сябар псуе і добрага чалавека.
Порочный друг портит и хорошего человека.
бел. 3 кім павядзешся, ад таго і набярэшся. 3 кім спазнаешся, такім сам станешся.
рус. С кем поведёшься, от того и наберёшься. С собаками ляжешь, с блохами встанешь. Свяжись с дураком, сам дурак станешь. Около дёгтю в дёготь, около репьев в репьи. С худым поведёшься, худое переймёшь.
фр. Dis-moi qui tu hantes je te dirai qui tu es (Скажи мне, кого ты хвалишь, я тебе скажу, кто ты).
англ. Evil communications corrupt good manners (Дурная компания портит хорошие манеры).
нем. Womit man umgeht das hängt einem an (С кем поведёшься, от того и наберёшься).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ГАЛІ́НА (сцэн. псеўд.; дзявочае Грудзінская, па мужу Александроўская) Вольга Уладзіміраўна (23.3.1899, г.п. Жалудок Шчучынскага р-на Гродзенскай вобл. — 4.12.1980), бел. актрыса, педагог. Нар. арт. Беларусі (1946). Сцэн. дзейнасць пачала ў 1919. У 1923—62 у Бел. т-ры імя Я.Купалы. Педагог студый пры т-ры і Бел. тэатр.-маст. ін-та. Актрыса вял. сцэн. культуры. Выканаўца роляў гераінь і характарных. Створаныя ёй вобразы вызначаліся інтэлектуальнасцю, багаццем і шматграннасцю сцэн. характарыстык: Ганна, Графіня Стэмбоўская («Машэка», «Кастусь Каліноўскі» Е.Міровіча), Яворская, Альдона («Мост», «Вір» Я.Рамановіча), Пані Яндрыхоўская, Марозава, Прымаковіч («Партызаны», «Пяюць жаваранкі», «Людзі і д’яблы» К.Крапівы), Купавіна («Ваўкі і авечкі» А.Астроўскага), Соф’я («Апошнія» М.Горкага), Ранеўская, Аркадзіна («Вішнёвы сад», «Чайка» А.Чэхава), Карэніна («Жывы труп» Л.Талстога), Тэадора («Дурная для іншых, разумная для сябе» Лопэ дэ Вэгі). Выступала ў перыяд. друку з успамінамі пра дзеячаў бел. т-ра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-роздумамі пра сутнасць акцёрскага мастацтва.
Літ.:
Гаробчанка Т.Я. Вольга Галіна: Крытыка-біягр. нарыс. Мн., 1980;
Сабалеўскі А. Жыццё тэатра: Мастацтвазнаўчыя артыкулы, рэцэнзіі. Мн., 1980. С. 181—187;
Бур’ян Б. З сёмага рада партэра: Нататкі тэатральнага рэцэнзента. Мн., 1978. С. 37—41.
т. 4, с. 461
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сла́ва
1. сла́ва, -вы ж.;
во сла́ву Ро́дины на (у) сла́ву Радзі́мы;
2. (плохой отзыв, дурная репутация) нясла́ва, -вы ж., га́ньба, -бы ж.;
◊
на сла́ву на сла́ву, як ма́е быць;
сла́ва бо́гу дзя́куй бо́гу;
петь сла́ву (кому, чему) пець сла́ву (каму, чаму);
то́лько (одна́) сла́ва, что то́лькі (адна́) сла́ва, што.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сме́цце, ‑я, н.
1. Дробныя адкіды, рэшткі чаго‑н., якія збіраюцца ў дамах, на вуліцы і пад., дробныя часцінкі, якія забруджваюць што‑н. Ніна зноў пачала перамятаць падлогу. Зграбла смецце, вынесла на двор. Асіпенка. Праз шчыліны ў акне цягне гарам: у агародзе маці паліць смецце і сухі бульбоўнік. Пташнікаў. // перан. Разм. Пра што‑н. непатрэбнае, лішняе. Твой свет разбурыцца, старога ладу смецце Вятры вясновыя па свеце разнясуць. Панчанка. [Алена:] — Ох, і дурная ж ты, Анютка, ох, і смецця ж у цябе ў галаве!.. Краўчанка.
2. Разм. Драбяза, што‑н. дробнае, нязначнае. Буйную рыбу прадалі, асталося адно смецце.
3. перан. Разм. Пра што‑н. мізэрнае, нязначнае, нікчэмнае; дрэнь. І сапраўды, акінуўшы вокам удзельнікаў нарады, можна было ўпэўнена сказаць, што сярод прысутных смецця не было. Хведаровіч. Сабакі, хлопцы, трэба! — з усёй катэгарычнасцю заяўляе.. [Адам]. — У нас смецце, а не сабакі. Ракітны.
•••
Выносіць смецце з дому (хаты) гл. выносіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
успы́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Раптоўна і хутка загарэцца. Успыхнула запалка. Успыхнуў порах. □ Вось успыхнуў другі танк, сэрца капітана Каржыцкага радуецца. Гурскі. // Ярка засвяціцца. Гусцей паплыў дым, і скора вясёлы агеньчык успыхнуў полымем. Колас. Уперадзе, недзе на шашы, успыхнулі агні фар і, нібы спалохаўшыся цемнаты, адразу згаслі. Пташнікаў. // Пачаць ярка блішчаць, ззяць. Ледзь зара ўспыхне над зямлёю, На заводы йдуць працаўнікі. Калачынскі. // Раптоўна пачырванець, расчырванецца. Пані рухава ўсхапілася з крэсла, жоўты твар яе ўспыхнуў. Якімовіч. Твар жанчыны ўспыхнуў чырванню, відаць было, што ёй не да спадобы прыйшлося сказанае Сяргеем Іванавічам. Марціновіч.
2. Раптоўна ўзнікнуць, пачацца. На досвітку ўспыхнуў бой на Нёмане. Брыль. — Ну добра, добра, не бубні, я ўжо чула, абедай во, — сказала Лізавета, не жадаючы, каб у час яды ўспыхнула сварка. Ермаловіч.
3. Нечакана расхвалявацца, раззлавацца. Бачачы маю разгубленасць, жонка яшчэ больш успыхнула: — Думаеш, што я дурная, глухая і нічога не бачу, не чую?.. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сла́ва ж.
1. сла́ва;
ве́чная с. загі́нуўшым геро́ям — ве́чная сла́ва поги́бшим геро́ям;
2. (толки, слухи) сла́ва, молва́;
аб ім пайшла́ блага́я с. — о нём пошла́ дурна́я сла́ва (молва́);
○ Курга́н Сла́вы — Курга́н Сла́вы;
◊ на ~ву — на сла́ву;
на вяршы́ні сла́вы — в зени́те сла́вы;
аве́яны ~вай — ове́янный сла́вой;
то́лькі і сла́вы, што... — то́лько и сла́вы, что...
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дрэ́нны плохо́й, скве́рный, дрянно́й, худо́й, дурно́й;
~ннае надво́р’е — плоха́я (скве́рная) пого́да;
д. матэрыя́л — плохо́й (дрянно́й) материа́л;
~нная сла́ва — худа́я (дурна́я) сла́ва;
◊ ~нныя спра́вы — пло́хи дела́;
~нныя схі́льнасці — дурны́е накло́нности;
~нныя жа́рты — шу́тки пло́хи;
пайсці́ па ~ннай (няпра́вільнай) даро́зе — пойти́ по плохо́му (непра́вильному) пути́;
рабі́ць вясёлую мі́ну пры ~ннай гульні́ — погов. де́лать весёлую ми́ну при плохо́й игре́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ciężki
ciężk|i
1. цяжкі;
2. цяжкі; грувасткі; няўклюдны;
3. цяжкі; складаны;
4. разм. няздатны; няздольны;
~i do matematyki — няздатны (няздольны) да матэматыкі;
~a atletyka спарт. цяжкая атлетыка;
~i przemysł — цяжкая прамысловасць;
~a głowa — дурная галава; дурань;
~ie pieniądze (~i grosz) — вялікія грошы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)