Памазаць, насыціць смалой у асобных месцах; насмаліць дадаткова, яшчэ трохі. Падсмаліць дно лодкі. □ [Васіль:] — Пачакай.. Зараз толькі нос [чоўна] падсмалю, недзе тутака цякло...Савіцкі.
Злёгку або дадаткова абпаліць агнём. Падсмаліць валасы. □ Стараючыся, каб як не падсмаліць вусоў, чалавек дакурвае да самых губ.Чорны.Стары перавярнуў кабанчыка дагары нагамі, каб добра падсмаліць падчаровак.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zuóberst
adv
1) на са́мым ве́рсе
das Únterste ~ kéhren — перавярну́ць дагары́ нага́мі, перакруці́ць
2) пе́рад усі́м, найпе́рш
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
uppermost2[ˈʌpəməʊst]adv.
1. наве́рсе; уве́рх;
The carriage lay with its wheels uppermost. Каляска ляжала дагары коламі.
2. перш-на́перш, перш за ўсё;
She said whatever came uppermost. Яна сказала першае, што прыйшло ў галаву.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
перакалаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; зак.
Разм.
1.што. Трасучы, абіваючы, акалаціць усё, многае. Дзеці перакалацілі ўсе яблыкі ў садзе.
2.што. Абмалаціць нанава, яшчэ раз; перамалаціць, перабіць. Перакалаціць снапы аўса.
3.што. Абмалаціць усё, многае.
4.што. Трасучы, пераварочваючы, перабраць, перагледзець у пошуках каго‑, чаго‑н. Паліцыянты перакалацілі, перавярнулі ўсё дагары нагамі, але нічога і нікога не знайшлі.Сабаленка.
5.безас.каго. Перастаць, скончыць калаціць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
nakryć się
зак. накрыцца; прыкрыцца;
nakryć się kocem — накрыцца коўдрай;
nakryć się nogami разм. паляцець дагары нагамі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Сто́ці ‘высокі, стаячы’, ‘строма’, ‘стойма’, сто́цевы ‘стромы’, сто́цы ‘стойма’, стоць ‘тс’, ‘вертыкальна’, ‘уніз галавой’, сто́цьмы ‘высокі’, сто́ця ‘стромка’ (Сл. ПЗБ), стоць, сто́цьма ‘галавою уніз’ (Янк. 1), ‘перпендыкулярна’ (Касп.), стоць, стацьмако́м ‘стаяком, дагары нагамі, дыбарам’ (Барад.), сто́цьма ‘нястрымна’ (Жд. 2), стоцькі ‘стойма’ (Др.-Падб.), стуць (галавой) ‘уніз галавой’ (Сцяшк.). Паводле аўтараў Сл. ПЗБ (4, 591–592), з літ.stãčias ‘стаячы, стромы, высокі’. Гл. таксама Лаўчутэ, Балтизмы, 132. Сюды ж назоўнікі стоці ‘апорныя слупы ў гумне’ (паст., ЛА, 4), стоць ‘беспарадак’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ара́цьнесов. паха́ть;
◊ і мы ара́лі — и мы паха́ли;
хто тры разы́ арэ́, той тры снапы́ бярэ́ — посл. как посе́ешь, так и пожнёшь;
як ні ары́, абы́ чо́рным дагары́ — погов. лишь бы как
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́жны, ‑ая, ‑ае, займ.
1.(мн.ко́жныя, ‑ых, ужываеццатолькіўспалучэнняхколькасныхлічэбнікаўзназоўнікамі,атаксамазназоўнікамі,якіянемаюцьадзіночнагаліку). Адзін з усіх, узяты асобна; усякі. Аўтобус ходзіць кожныя пяць мінут. Кожны дзень. □ Танцавала Зіна лёгка, папярэджваючы кожны рух партнёра.Шыцік.
2.узнач.наз.ко́жны, ‑ага, м.; ко́жная, ‑ай, ж. Усякі чалавек. Кожнаму сваё. □ Запомніць кожнаму не шкодзіць: Герой Не той, Хто дагары нагамі ходзіць.Корбан.
•••
Кожны божы дзеньгл. дзень.
На кожным крокугл. крок.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакулі́цца, ‑кулюся, ‑кулішся, ‑куліцца; зак.
Разм. Перавярнуцца дном, нізам уверх; паваліцца набок, абярнуцца. На павароце каля моста машына з’ехала пад адхон і перакулілася.Жычка.Бітончык, неасцярожна крануты нагою, перакуліўся, і малако пацякло па пыльным тратуары.Пальчэўскі.// Упаўшы, перавярнуцца на спіну, перакаціцца. Варона перакулілася дагары, выставіла ногі з сагнутымі кіпцюрамі і падрыхтавалася да абароны.Якімовіч.// Перавярнуцца цераз галаву. Цела мешкавата перагнулася, перакінулася цераз галаву і пляснула нагамі ў ваду.Лобан.// Перакінуцца цераз каго‑, што‑н. Перакуліцца цераз плот. □ [Міхась] не мог супакоіцца, пакуль знясілены, паранены ў абедзве нагі, той [Сёмка Ларывонаў] пад раніцу не перакуліўся цераз бруствер траншэі.Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)