Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Вуздэ́чка (БРС), вузьдзе́чка ’аброць’ (Бяльк.), вузде́чка, вуздэ́чка, уздэ́чка, гузьде́чка ’тс’ (Маслен.), укр.вузде́чка, рус.узде́чка, дыял.вузде́чка і вуздэ́чка ’тс’ (Растаргуеў, Бранск.). Па фанетычных і акцэнталагічных прычынах хутчэй за ўсё запазычана з польск.uzdeczka ’тс’; параўн. Карскі, 1, 166; Нарысы, 121.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
першыня́, ‑і, ж.(звычайназадмоўем «не»).
Разм. Першы раз. Выдатных спевакоў мне чуць не першыня.Крапіва.— Не трэба было, панічыку, мяшацца, — аўтарытэтна зазначыў стараста: — у нас гэта не першыня, паб’юцца і разыдуцца.Колас.— Што мне, першыня? — важна прамовіў Уладзік, беручыся за аброць і перакідаючы павады на шыю каня.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Во́перадка, во́ператка ’складзеная папалам вяровачка для кідання камення’ (Сцяц.). Звязана з польск.oprata ’лейцы’, obrętka ’вуздэчка’, якая ў сваю чаргу ўзыходзіць да ўсходнеславянскага *ob‑rъtъ. Па народнай этымалогіі было, відавочна, звязана са словам упе́рад, адкуль е. Параўн. таксама чэш.oprať, oprata ’лейцы’, дыял.voprato ’рамень для карзіны, ношы’, oprátka ’пятля для павешання’. Гл. таксама аброць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́рабіцца, ‑блюся, ‑бішся, ‑біцца; зак.
1. Набыць пэўныя асаблівасці ў працэсе вытворчасці, работы. Шкура добра вырабілася.
2.Разм. Запэцкацца. Вырабіцца ў сажу.
3.Разм. Выйсці, выбрацца са складанага становішча; выкруціцца. [Калатухін:] — Ну, ледзь вырабіўся! Амаль з пасткі! Амаль не схапілі за руку!Мележ.// Вызваліцца ад каго‑, чаго‑н. Сымон, вырабіўшыся з-пад Мікіты, схапіў кабылу за аброць.Брыль.
4. Напрацавацца, нарабіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Zügel
m -s, - вуздэ́чка, павадо́к, абро́ць, цу́глі
die ~ straff ánziehen* — нацягну́ць павады́ (тс. перан.)
die ~ schíeßen lássen* [lócker lássen*] — адпусці́ць павады́ [ле́йцы]; разбэ́сціцца, да́ць во́лю (пачуццям, захапленням і да т.п.)
den [die] ~ ánlegen — надзе́ць абро́ць, закілза́ць (тс. перан.)
mit verhängtem ~ [verhängten ~n] réiten* — імча́цца наўска́ч
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Во́галаў ’аброць без повада’ (Бяльк.; Юрч., Нар. сін.). Рус.о́головь, оголо́вок, укр. (лемк.) огла́в, огла́вець, ц.-слав.оглавъ ’вуздэчка’, польск.ogłów, чэш.ohlav, ohlávka, балг.огла́вник, макед.оглав, оглавник, серб.-харв.о̏гла̄в ’тс’. Прасл.ogolvъ. З о‑ і галава. Паводле Брукнера, 376, запазычанне з ц.-слав., якое распаўсюдзілася ў слав. мовы, аднак гэтаму пярэчыць рус. форма. У бел., мяркуючы па тэрыторыі, не выключана запазычанне з рус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Geschírr
n -(e)s, -e
1) по́суд
2) збру́я, абро́ць
◊ sich ins ~ wérfen* [légen] — го́рача ўзя́цца за спра́ву; стара́цца, заві- ха́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)