держа́ть несов., в разн. знач. трыма́ць; (о морозе — ещё) ці́снуць;

держа́ть во́жжи трыма́ць ле́йцы;

держи́ во́ра! лаві́ зло́дзея!;

держа́ть в посте́ли трыма́ць у пасце́лі;

держа́ть соба́ку трыма́ць саба́ку;

держа́л моро́з разг. ці́снуў маро́з;

держа́ть квартира́нтов трыма́ць кватара́нтаў;

держа́ть под подозре́нием трыма́ць пад падазрэ́ннем;

◊

держа́ть речь гавары́ць прамо́ву;

держа́ть путь браць кіру́нак; (ехать) е́хаць; (идти) ісці́; кро́чыць; (плыть) плы́сці, плыць;

держа́ть язы́к за зуба́ми трыма́ць язы́к за зуба́мі;

держа́ть у́хо востро́ трыма́ць ву́ха во́стра;

держа́ть пари́ ісці́ ў закла́д;

держа́ть своё сло́во трыма́цца свайго́ сло́ва;

держа́ть в по́ле зре́ния трыма́ць у по́лі зро́ку;

держа́ть под замко́м трыма́ць на замку́;

держа́ть в тиска́х трыма́ць у абцуга́х;

держа́ть в ра́мках трыма́ць у ра́мках;

держа́ть в чёрном те́ле трыма́ць у чо́рным це́ле;

держа́ть фасо́н трыма́ць фасо́н;

держа́ть себя́ (каким-л. образом) трыма́ць сябе́;

держа́ть себя́ в рука́х трыма́ць сябе́ ў рука́х;

кре́пко держа́ть в рука́х (кого-л.) мо́цна трыма́ць у рука́х (каго-небудзь);

держа́ть нос по́ ветру трыма́ць нос па ве́тры;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

зачапі́цца, ‑чаплюся, ‑чэпішся, ‑чапіцца; зак.

1. чым, за што. Закрануўшы што‑н., страціць магчымасць рухацца. Зачапіўся воз за камень, што ляжаў пры дарозе, вось зламалася. Якімовіч. Міхаська ад страху кінуўся бегчы, зачапіўся за нейкі корань і расцягнуўся на зямлі. Сіняўскі. // Павіснуць на чым‑н., застацца дзе‑н. Страшны чалавек аказаўся даволі ёмкаю плашкаю.., а яго рука — кавалкам рызмана, што нейкім спосабам зачапіўся за вішнёвую галінку і матляўся на ветры. Колас. Шурпаты язык у Амелькі, ды словы на ім, што ваўчкі пры дарозе, — зачэпяцца, не скінеш. Лынькоў. // Разм. Ухапіцца, учапіцца. За Цімоха Будзіка ўхапіўся .. [Саўка] цяпер, як хапаецца за купіну сярод дрыгвы чалавек, страціўшы пад нагамі грунт, каб зачапіцца за яе рукамі і не апусціцца з галавою ў цёмнае прадонне багны. Колас. // перан. Замацавацца, асесці дзе‑н. [Туркевіч] раіў мне ісці настаўнікам у беларускую школу на вёсцы або наогул як-небудзь зачапіцца на вёсцы, бо ў горадзе жыць — пагібель. Гарэцкі. — Пераплылі мы .. [рачулку] дзвюма ротамі хто на чым, зачапіліся на беразе. Корбан.

2. Разм. Узяцца на кручок (пра рыбіну). Лешч зачапіўся.

3. перан. Палічыць што‑н. за повад, прычыну для чаго‑н.; прыдрацца. Шмат у каго гарэла вока на гэтае пыльнае месца [млынара], але не было за што зачапіцца, каб зняць чалавека і паставіць другога. Сабаленка. // Пачаць (справу і пад.). — Добра, што хоць каробка ўцалела, ёсць за што зачапіцца, — падумаў сам сабе Азаркевіч і ўздыхнуў. Гурскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зачапі́ць, ‑чаплю, ‑чэпіш, ‑чэпіць; зак., каго-што.

1. Захапіць, падчапіць (кручком, пятлёй і пад.). Зачапіць вядро на крук. Зачапіць бервяно бусаком. □ [Алеся] зачапіла хусткай чамадан, ускінула на плечы і рашуча перайшла чыгунку. Шамякін. // Рухаючыся, выпадкова закрануць што‑н., дакрануцца да каго‑н. На тратуарах было цесна, я баяўся, каб знячэўку каго не зачапіць, і стараўся ісці асцярожна. Скрыган. Рамізнік зачапіў воссю за вугал — пасыпалася парахня. П. Ткачоў.

2. перан. Зрабіць шкоду каму‑, чаму‑н., папсаваць. Зачапіў смерч край хлява, разбурыў, расшматаў. Асіпенка. — Дзеда ж тады ніводная пчала не ўкусіла, можа і мяне не зачэпяць. Якімовіч. // Усхваляваць, абудзіць якое‑н. пачуццё. [Ганна:] Зачапіла твая Люда яго маладое сэрца, — месца хлопец не знаходзіць сабе. Губарэвіч. // Разм. Зняважыць чые‑н. пачуцці, інтарэсы. Зачапіць самалюбства. Зачапіць гонар. / у безас. ужыв. Зачапіла Габруся. Балючае месца павярэдзілі. Ды смехам яшчэ. Шынклер.

3. Пачаць гаворку, размову з кім‑н., сказаць каму‑н. што‑н. Жанчыны, як знарок, не абганялі.. [Аксінню], доўга ішлі побач, пакуль хтосьці з іх не азваўся, не зачапіў яе. Ракітны. Жанчынам трэба было за што зачапіць язык. Пташнікаў. // перан. Закрануць у размове, гутарцы якое‑н. пытанне, тэму. За сталом ішла размова. Пра навуку, атам, космас, і зусім не выпадкова зачапілі бога ўскосна. Гілевіч.

•••

Зачапіць за жывое — усхваляваць; закрануць самалюбства.

Няма за што рук (рукі) зачапіць — тое, што і няма за што рук (рукі) зацяць (гл. зацяць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

завяза́ць ​1, ‑вяжу, ‑вяжаш, ‑вяжа; зак., каго-што.

1. Зрабіць вузел; змацаваць, злучыць канцы чаго‑н. вузлом, бантам, пятлёй і пад. Завязаць гальштук. □ Павады завязалі на шыях [коней]. Брыль. Забойцу, хоць не ўцякаў ён і не быў страшны, пастронкам завязалі за спіну рукі. Галавач. Адной рукой і вузла не завяжаш. Прыказка. // Абматаць, абгарнуць чым‑н., змацаваўшы канцы; абвязаць. Завязаць вочы. Завязаць мех. □ Панасаву нагу прамылі, агледзелі рану, завязалі, як маглі і чым маглі. Колас. // Апрануць, павязаць што‑н., змацаваўшы канцы вузлом. Завязаць шалік. □ — Хустку завяжы, зашпіліся, — наўздагон крыкнула .. маці. Васілевіч. // Увязаць у што‑н., сцягнуўшы канцы вузлом; упакаваць. Завязаць грошы ў хустачку.

2. Устанавіць (якія‑н. узаемаадносіны, сувязі), распачаць (якія‑н. узаемныя дзеянні, размову). Завязаць знаёмства. Завязаць гаворку. □ Узвод Пазняка першы прарваўся праз абарончыя лініі ворага і завязаў бой на вуліцы. Шахавец.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Даць пачатак, утварыць (плод). Ён знае абавязак свой, Нясе пылок ад хвой да хвой, З расліны на расліну, З травіны на травіну, Каб завязалі заедзь Антонаўка і вішня. Лужанін.

•••

Свет завязаць каму — зрабіцца перашкодай, абузай, пазбавіць свабоды дзеянняў.

Язык не завяжаш — не забароніш гаварыць.

Як завязаць — а) поўна, вельмі многа; колькі ўлезла. Дзесяць мяхоў, як завязаць, насыпалі мы з ямы трошкі падапрэлага, але яшчэ добрага жыта. Сабаленка; б) колькі можна; уволю. Яму было нясоладка, набраўся страху лапавухі як завязаць. Ляўданскі.

завяза́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да завязнуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́бра

1. нареч. хорошо́;

д. працу́е — хорошо́ рабо́тает;

д. апрана́цца — хорошо́ одева́ться;

д. пашы́ты касцю́м — хорошо́ сши́тый костю́м;

2. нареч. как сле́дует, хорошо́, хороше́нько;

зачыні́ць д. дзве́ры — закры́ть хороше́нько (хорошо́) дверь;

д. ўсы́паць — хороше́нько (как сле́дует) всы́пать;

3. нареч. (удачно) благоприя́тно, благополу́чно;

абста́віны скла́ліся д. — обстоя́тельства сложи́лись благоприя́тно;

4. нареч. изря́дно, прили́чно;

д. пад’е́сці — изря́дно (прили́чно) закуси́ть;

5. нареч. хорошо́, благоскло́нно;

д. адне́сціся — (да каго́, чаго́) хорошо́ (благоскло́нно) отнести́сть (к кому́, чему́);

6. в знач. сказ. с инф. хорошо́;

д. табе́ гавары́ць — хорошо́ тебе́ говори́ть;

7. в знач. безл. сказ. хорошо́;

д. на ву́ліцы — хорошо́ на у́лице;

8. в знач. сказ. с союзами што, як хорошо́; бла́го;

д., што ты прыйшо́ў — хорошо́, что ты пришёл; бла́го ты пришёл;

9. частица (выражение согласия) хорошо́, ла́дно, прекра́сно, отли́чно, добро́;

10. в знач. сущ. хорошо́;

атрыма́ць «д.» на экза́мене — получи́ть «хорошо́» на экза́мене;

◊ д. падве́шаны язы́к — хорошо́ подве́шенный язы́к;

у гасця́х д., а до́ма лепш — посл. в гостя́х хорошо́, а до́ма лу́чше

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ко́сць ж., в разн. знач. кость;

перало́м ко́сці — перело́м ко́сти;

слано́вая к. — слоно́вая кость;

гуля́ць у ко́сці — игра́ть в ко́сти;

◊ ску́ра ды ко́сці — ко́жа да ко́сти;

к. ад ко́сці — кость от ко́сти;

даць у ко́сці — всы́пать; дать взбу́чку;

да касце́й (прамо́кнуць, праме́рзнуць, праня́ць і да т.п.) — до косте́й (промо́кнуть, промёрзнуть, проня́ть и т.д.);

на касця́х — на костя́х;

перамыва́ць ко́сці — перемыва́ть ко́сти;

ле́гчы касцьмі́ — лечь костьми́;

уе́сціся ў ко́сці — осточерте́ть, въе́сться в печёнки;

злажы́ць ко́сці — лечь костьми́, сложи́ть го́лову;

на жыво́й ~ці мя́са нарасце́ — погов. на живо́й кости́ мя́со нарастёт;

адны́ ко́сці — ко́жа да ко́сти; одни́ ко́сти;

касце́й не сабра́ць — косте́й не собра́ть;

да мо́згу касце́й — до мозга́ косте́й;

язы́к без касце́й — язык без косте́й;

ко́сці па́рыць — лежа́ть в земле́;

к. у го́рле — кость в го́рле;

ад цяпло́сці не баля́ць ко́сці — посл. пар косте́й не ло́мит;

куды́ груга́н касце́й не занясе́ — погов. куда́ во́рон косте́й не занесёт;

па́ра касце́й не ло́міць — посл. пар косте́й не ло́мит

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ты, род., вин. цябе́, дат., предл. табе́, твор. табо́й, табо́ю; мн. вы

1. мест. личн. ты;

2. в знач. частицы, разг., дат. тебе́;

гэ́та табе́ не абы́-што — э́то тебе́ не лишь бы что;

◊ (быць) на ты — (быть) на ты;

бог з табо́ю! — уст. бог с тобо́й!;

бог цябе́ ве́дае — уст. бог тебя́ зна́ет;

вось табе́ — вот тебе́;

вось табе́ і на (ма́еш)! — вот тебе́ и на!;

дзе ты ба́чыў — как бы не так;

каб на цябе́ лі́ха — чтоб на тебя́ чёрт, чтоб тебе́ пу́сто бы́ло;

каб ты ло́пнуў! — бран. чтоб ты ло́пнул!;

соль табе́ ў во́чы — соль тебе́ в глаза́;

ціпу́н табе́ на язы́к — типу́н тебе́ на язы́к;

чорт з табо́й — чёрт с тобо́й;

ты на гару́, чорт за нагу́ — погов. ты на́ гору, чёрт за́ ногу;

калі́ ты курэ́ц, то насі́ лю́льку і тытуне́ц — погов. дру́жба дру́жбой, а табачо́к врозь;

на табе́, бо́жа, што мне (нам) няго́жа — погов. на тебе́, бо́же, что мне (нам) него́же

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Fleck

m -(e)s, -e

1) ме́сца

sich nicht vom ~ rühren — не ру́хацца з ме́сца

nicht vom ~ kómmen* — не зру́шыцца [крану́цца] з ме́сца

j-n vom ~ weg verháften — арыштава́ць каго́-н. на ме́сцы

2) пля́ма

ein bláuer ~ — сіня́к

j-s Námen éinen ~ ánhängen — запля́міць чыё-н. імя́

3) ла́пік, ла́тка

4) кава́лак (зямлі)

◊ das Herz auf dem ríchtigen ~ háben — быць спага́длівым чалаве́кам

er hat den Mund [das Maul] auf dem réchten ~ — у яго́ язы́к падве́шаны до́бра [як трэ́ба]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

dostać się

зак.

1. дастацца, папасці;

~ło mu się za to — папала (дасталося) яму за гэта;

2. трапіць;

~ć się do niewoli — трапіць у палон (у няволю);

~ć się na języki — трапіць на язык;

~ć się na studia — паступіць ва ўніверсітэт;

~ć się do więzienia — трапіць у турму (у вязніцу, у астрог);

~ć się do środka — трапіць усярэдзіну (унутр);

~ć się pod koła samochodu — трапіць пад машыну

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

агу́льны

1. в разн. знач. о́бщий;

а. сход — о́бщее собра́ние;

~нае пра́віла — о́бщее пра́вило;

а. падраху́нак — о́бщий ито́г;

а. знаёмы — о́бщий знако́мый;

~ныя пыта́нні наву́кі — о́бщие вопро́сы нау́ки;

2. (касающийся всех подряд) огу́льный;

○ найбо́льшы а. дзе́льнік — мат. наибо́льший о́бщий дели́тель;

а. ры́нак — о́бщий ры́нок;

~ная адука́цыя — о́бщее образова́ние;

◊ ~нае ме́сца — о́бщее ме́сто;

знайсці́ ~ную мо́ву — найти́ о́бщий язы́к;

прыве́сці да ~нага назо́ўніка — привести́ к о́бщему знамена́телю;

у ~ных ры́сах — в о́бщих черта́х;

даво́дзіць да ~нага ве́дама — предава́ть гла́сности

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)