Verbum

злы, ✂.

1. Які тоіць у сабе зло.

   • З. намер.
   • Злая доля (няшчасная).

2. Поўны злосці, варожасці.

   • З. чалавек.
   • Злыя вочы.

3. Сярдзіты, поўны злосці на каго-, што-н.

   • Ён з. на ўсіх.

4. Куслівы, злосны (пра жывёл).

   • З. сабака.

5. перан. Ужыв. для абазначэння вышэйшай ступені якой-н. якасці, дзеяння, стану і пад., выражанага назоўнікам (разм.).

   • З. мароз.
   • Злыя вятры.

туліцца, ✂; незак.

1. Гарнуцца, прыціскацца да каго-, чаго-н.

   • Дзіця туліцца да маці.

2. перан. Адчуваць большую прыязнасць да каго-н., быць больш адданым каму-н.

   • Хлопчык больш туліўся да бацькі.

3. Знаходзіць прытулак, прыстанішча дзе-н. у цеснаце.

   • У цеснай хаце тулілася сям’я з дзевяці чалавек.

4. перан. Размяшчацца, знаходзіцца дзе-н. у зацішным месцы.

   • Вёска тулілася каля лесу.

сардэчны, ✂.

1. гл. сэрца.

2. Які ідзе ад сэрца, шчыры; добры, чулы, спагадлівы.

   • С. чалавек.
   • Сардэчная сустрэча.
   • Сардэчна (прысл.) прыняць гасцей.

3. Які мае адносіны да кахання паміж мужчынам і жанчынай; любоўны.

   • С. друг.
   • Сардэчныя справы.

4. у знач. наз. Ужыв. як ласкавы зварот пры ўпамінанні пра каго-н. з адценнем ласкі, жалю, спачування.

   • Пацярпі, с. мой.

|| наз. сардэчнасць, ✂.

глухі, ✂.

1. Пазбаўлены слыху.

   • Г. чалавек.
   • Падручнікі для глухіх (наз.).

2. перан., да чаго. Неспагадлівы, раўнадушны.

   • Г. да чужых патрэб.

3. Прыглушаны, невыразны.

   • Г. трэск.
   • Піяніна гучыць глуха (прысл.).

4. Густы, цёмны, непралазны.

   • Г. лес.

5. Ціхі, які знаходзіцца ў глушы; пустынны.

   • Г. завулак.

6. перан. Позні.

   • Глухая восень.
   • Глухая поўнач.

7. Без адтулін, суцэльны.

   • Глухая сцяна.

◊

• Глухі зычны — які вымаўляецца без удзелу голасу (спец.).

нязвычны, ✂ і нязвыклы, ✂.

1. Не такі, як усе, як ва ўсіх; асаблівы.

   • Н. чалавек.
   • І твар у яго н., нейкі трохвугольны.

2. Такі, да якога не прывыклі, які з’яўляецца новым для каго-н.

   • Нязвычныя абставіны.

3. Такі, які не мае прывычкі, навыку ў чым-н.

   • Кузня для яго была нязвычнай справай.

|| наз. нязвычнасць, ✂ і нязвыкласць, ✂.

правіла, ✂, н.

1. Палажэнне, якое выражае заканамернасць, пастаянныя суадносіны якіх-н. з’яў.

   • Граматычныя правілы.
   • Па ўсіх правілах (так, як трэба; разм.).

2. звычайна мн. Пастанова, палажэнне, якія абавязваюць захоўваць пэўны парадак пры выкананні чаго-н.

   • Правілы вулічнага руху.
   • Правілы ўнутранага распарадку.

3. Склад думак, норма паводзін, прывычка.

   • Чалавек строгіх правіл.
   • Узяць сабе што-н. за п.

◊

• Як правіла — звычайна, найчасцей.

прэтэнзія, ✂, ж.

1. Прад’яўленне сваіх правоў на валоданне кім-, чым-н., атрыманне чаго-н.

   • П. на спадчыну.

2. Паводзіны таго, хто жадае прызнання за ім якіх-н. добрых якасцей, якія ён сабе прыпісвае.

   • Чалавек з прэтэнзіямі.
   • П. на элегантнасць.

◊

• Быць у прэтэнзіі на каго — адчуваць незадаволенасць, крыўду ў адносінах да каго-н.

|| прым. прэтэнзійны, ✂.

• Прэтэнзійная заява.

пяцёрка, ✂, ж.

1. Лічба 5.

2. Школьная адзнака «выдатна».

   • Вучыцца на пяцёркі.

3. Назва чаго-н., што змяшчае пяць адзінак, напр. ігральная карта ў пяць ачкоў, група з пяці чалавек ці прадметаў, грашовы знак у пяць рублёў і пад.

4. Назва чаго-н., што абазначаецца лічбай 5 (разм.).

   • Ехаць на пяцёрцы (аўтобус, тралейбус і пад. пад нумарам 5).

|| прым. пяцёрачны, ✂.

няма, безас. у знач. вык.

1. Не быць у наяўнасці, адсутнічаць.

   • Н. грошай.
   • Яго н. дома.

2. У знач. няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні.

   • Ці дома бацька? Няма.

◊

• Няма чаго (і) гаварыць (разм.) — выраз ўпэўненай згоды, безумоўна, пэўна.

• Чалавек ён працавіты, няма чаго гаварыць.

◊

• Няма нічога лепшага (горшага), як... — самае лепшае (горшае).

• Няма нічога лепшага, як адпачынак каля мора.

парода, ✂, ж.

1. Разнавіднасць свойскіх жывёл (або раслін), якія адрозніваюцца пэўнымі прыметамі ад жывёл (або раслін) таго ж віду.

   • Бельгійская п. коней.
   • Вывесці новую пароду вішань.

2. перан. Разрад, тып людзей, якія адрозніваюцца ад іншых сваім унутраным складам, характарам, абліччам.

   • Чалавек волатаўскай пароды.

3. Прыналежнасць да якой-н. сацыяльнай групы, саслоўя (уст.).

4. Выкапнёвы мінерал, пласт у зямной кары.

   • Цвёрдыя пароды.