вы́гадаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Зберагчы шляхам эканомнай траты, разліку. Выгадаць кавалак тканіны пры раскроі. Выгадаць лішні рубель. // Атрымаць якую‑н. выгаду, перавагу ў чым‑н. Купляць білеты было позна. Поезд адыходзіў на Урэчча. Нам туды і трэба. Што ж, заплацім крыху штрафу, але выгадаем цэлыя суткі. Сташэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адло́мак, ‑мка, м.

1. Адламаны кавалак чаго‑н.; абломак. Адломак касы. □ Невядома, з якіх часоў стаялі над імі [палоскамі вады] засохшыя адломкі старых спарахнелых алешын, як свечкі, і маркотна глядзелі ў неба. Колас.

2. перан. Рэшткі таго, што раней існавала. Чырвонай Арміі Адважныя атрады Далёка кінулі Адломкі белых зграй. Лявонны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падзённы, ‑ая, ‑ае.

1. Які налічваецца з разліку за кожны рабочы дзень. Падзённая плата. // Які выконваецца сезонна. Стаў Мікола хадзіць на падзённыя заробкі, парабкаваць на маёнтках. Трэба ж было неяк жыць, зарабляць на кавалак хлеба. Місько.

2. Які выконвае работу з аплатай за кожны рабочы дзень. Надзённы рабочы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разагну́ць, ‑гну, ‑гнеш, ‑гне; ‑гнём, ‑гняце; зак., каго-што.

Выпрастаць, распрастаць сагнутае. Рыбіна, схапіўшы жыўца на такой жарліцы, разагне мяккі кручок на канцы спіралькі і пачне сцягваць лёску пад лёд. Матрунёнак. Кавалак паслушна лёг на вызначанае яму месца на версе шліхты. Мужчыны разагнулі натруджаныя спіны і крыху адсапліся. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шту́ка

(польск. sztuka, ад с.-в.-ням. stücke = кавалак)

1) асобная рэч, прадмет з шэрагу аднародных (напр. некалькі штук яблыкаў);

2) рулон тканіны (напр. ш. палатна);

3) перан. выхадка, выбрык, незвычайны ўчынак (напр. устроіць штуку).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

це́льный

1. (не составной) суцэ́льны;

це́льный кусо́к суцэ́льны кава́лак;

2. (обладающий единством) цэ́льны, цэ́ласны, цэ́лы; (единый) адзі́ны;

це́льный хара́ктер цэ́льны хара́ктар;

3. (неразбавленный) неразве́дзены; (натуральный) натура́льны;

це́льное молоко́ неразве́дзенае малако́;

це́льное вино́ неразве́дзенае (натура́льнае) віно́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Абля́к ’дробная плотка’ (Крыв.). Абляк (антрапонім). Параўн. рус. обляк ’тоўстае дзіця’, польск. oblak ’кавалак дрэва, калода, кругляк’. Тады ўсе гэтыя словы паходзяць ад. прасл. obьlъ, гл. Бірыла БА, 2, 15.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ахло́пак ’ахапак сена’ (полац., Крывіцкі, вусн. паведамл., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), ахлопкі ’камякі’ (пра снег, КСП). Ад хлоп ’шматок, бясформенны кавалак’, гл. таксама ахлапак; да фанетыкі параўн. ахапак і ахопак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Плаці́ць ’аддаваць грошы або што-небудзь каштоўнае за што-небудзь’ (ТСБМ, Яруш., Нас.; Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС). Да прасл. *platiti, якое ад *platъ ’кавалак палатна ці іншай тканіны’ > плат (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скры́га ‘крыга’, ‘пласт узаранай зямлі’, скрыга́н ‘скрыль’ (Шатал.; віл., шчуч., Сл. ПЗБ), скры́га, скрыжа́ліна ‘кавалак лёду, мёрзлай зямлі, солі і інш.’ (Варл., Ян.). Гл. крыга. Семантыка пад уплывам скрыль (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)