Скры́га ‘крыга’, ‘пласт узаранай зямлі’, скрыга́н ‘скрыль’ (Шатал.; віл., шчуч., Сл. ПЗБ), скры́га, скрыжа́ліна ‘кавалак лёду, мёрзлай зямлі, солі і інш.’ (Варл., Ян.). Гл. крыга. Семантыка пад уплывам скрыль (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
па́сак м
1. разм (рэмень) Ríemen m -s, -, Gürtel m -s, -;
2. (вузкі кавалак чаго-н) ein lánges schmáles Stück, Stréifen m -s, -;
3. (частка конскай збруі) Übersattler m -s, -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
це́льный
1. (не составной) суцэ́льны;
це́льный кусо́к суцэ́льны кава́лак;
2. (обладающий единством) цэ́льны, цэ́ласны, цэ́лы; (единый) адзі́ны;
це́льный хара́ктер цэ́льны хара́ктар;
3. (неразбавленный) неразве́дзены; (натуральный) натура́льны;
це́льное молоко́ неразве́дзенае малако́;
це́льное вино́ неразве́дзенае (натура́льнае) віно́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Перасмо́л ’асмол’ (лельч., Жыв. сл.), пэрэсміл ’смольны кавалак хваёвага карча са скручанымі валокнамі’ (кобр., драг., ЛА; 5, ЛА, 1). Аддзеяслоўны рэгіяналізм. Да перасмешак < пера- і смаліць (гл.). Параўн. яшчэ асмол (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́тачак ’высевак’ (пух., Сл. ПЗБ), прыто́чка ’дадатак’ (Байк. і Некр.). Ад прытача́ць ’надтачыць; дадаць частку, кавалак, каб павялічыць што-небудзь’ < тачыць (гл.). Адносна семантыкі параўн. яшчэ і ўкр. приточи́ти ’далучыць, дадаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
П’е́са ’драматычны твор’, ’невялікі музычны твор’ (ТСБМ). Запазычана з рус. мовы (Крукоўскі, Уплыў, 84), у якой з франц. pièce ’тс’, ’кавалак, штука’ — непасрэдна, альбо праз ням. Piece ’п’еса’ (Фасмер, 3, 422).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жава́ць несов.
1. жева́ть;
ж. кава́лак хле́ба — жева́ть кусо́к хле́ба;
2. перен. жева́ть, мусо́лить;
ж. яко́е-не́будзь пыта́нне — жева́ть (мусо́лить) како́й-л. вопро́с;
◊ ж. жва́чку — жева́ть жва́чку;
жывём, хлеб жуём — погов. живём, хлеб жуём
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Крама́ч ’нож з паламаным лязом’ (Янк. Мат., КЭС, лаг., Нар. сл.). Параўн. ст.-рус. крома ’кавалак, нешта адломанае, адрэзанае’. Суфіксацыя на ‑ач для назваў прадметаў па ўласцівасцях (Сцяцко, Афікс. наз., 31–32).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лагаві́на ’сенажаць у лагчыне’ (Шат., Бел. лекс.; навагр., Сл. паўн.-зах.), рус. пск. логовина ’невялікі падоўжны кавалак зямлі, лагчына’. Беларуска-руская ізалекса, утвораная ад лог (гл.) пры дапамозе суф. ‑ав‑ін‑а.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сугру́б ’скрутак палатна і інш.’ (ТС), ’кавалак палатна для бялення’: на два сугру́бы разрэзаў (стол., ЛА, 4). Фанетычна змешанае сугроб (гл.), параўн. укр. дыял. сугро́б ’сувой палатна’, магчыма, пад уплывам грубы ’тоўсты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)