высокааб’ё́мны
прыметнік, якасны
|
адз. |
| м. |
| Н. |
высокааб’ё́мны |
| Р. |
- |
| Д. |
- |
| В. |
- |
| Т. |
- |
| М. |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
размалё́ваны
прыметнік, якасны
|
адз. |
| м. |
| Н. |
размалё́ваны |
| Р. |
- |
| Д. |
- |
| В. |
- |
| Т. |
- |
| М. |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
расхлё́баны
прыметнік, якасны
|
адз. |
| м. |
| Н. |
расхлё́баны |
| Р. |
- |
| Д. |
- |
| В. |
- |
| Т. |
- |
| М. |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
трохслаё́вы
прыметнік, якасны
|
адз. |
| м. |
| Н. |
трохслаё́вы |
| Р. |
- |
| Д. |
- |
| В. |
- |
| Т. |
- |
| М. |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
АРАМАРФО́З
(ад грэч. airō падымаю + morphōsis узор, форма),
анагенез, арагенез, морфафізіялагічны прагрэс, эвалюцыйнае пераўтварэнне марфалагічнай структуры і функцый арганізма, у выніку якога ён падымаецца на прынцыпова новую, больш прагрэсіўную ступень развіцця; адзін з асн. кірункаў біял. прагрэсу. Тэрмін увёў рус. вучоны А.М.Северцаў (1920). Арамарфоз садзейнічае высокай жыццяздольнасці арганізма, павышэнню ўзроўню абмену рэчываў, развівае больш актыўныя спосабы барацьбы за існаванне і інш. Магчымасці арамарфозу рэалізуюцца ў працэсе развіцця ідыяадаптацый і інш. больш вузкіх прыстасаванняў, на базе якіх могуць фарміравацца новыя арамармозы. Напр., лёгкія для кісцяпёрых рыб (продкаў наземных пазваночных) былі ідыяадаптацыяй, што давала ім магчымасць існаваць у вадаёмах з паніжанай колькасцю растворанага кіслароду. Для іх патомкаў (наземных пазваночных) арамарфозам стала ўдасканаленне лёгачнага дыхання. Якасны скачок арамарфозу адбыўся пры пераходзе ад рэптыліяпадобных да млекакормячых: чатырохкамернае сэрца, унутрывантробны тып развіцця, узнікненне пёравага, валасянога покрыва і інш.
т. 1, с. 451
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ду́ж
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ду́ж |
дужа |
дужа |
дужы |
| Р. |
- |
- |
- |
- |
| Д. |
- |
- |
- |
- |
| В. |
- |
- |
- |
- |
| Т. |
- |
- |
- |
- |
| М. |
- |
- |
- |
- |
Крыніцы:
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нераспаўсюджаны
прыметнік, якасны
|
адз. |
| м. |
н. |
| Н. |
нераспаўсюджаны |
нераспаўсюджанае |
| Р. |
нераспаўсюджанага |
нераспаўсюджанага |
| Д. |
нераспаўсюджанаму |
- |
| В. |
нераспаўсюджаны
нераспаўсюджанага |
- |
| Т. |
нераспаўсюджаным |
- |
| М. |
нераспаўсюджаным |
- |
Крыніцы:
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
узро́вень, ‑роўню, м.
1. Умоўная гарызантальная лінія або плоскасць, якая з’яўляецца мяжой вышыні чаго‑н. Сонца апусцілася на ўзровень маладых сосен. Шамякін. Хвілін праз пяць .. [Раман] падняў на ўзровень грудзей ляшча і гукнуў: — Во!!! Ляўданскі. Дом быў злеплены так недарэчна, што вокны ў ім знаходзіліся па розных узроўнях. Маўр. // Вышыня пад’ёму вады або чаго‑н. вадкага. Вада ў Нарачы безупынна папаўняецца шматлікімі крыніцамі як па берагах, так і на дне возера, і таму ўзровень яго ніколі не зніжаецца. В. Вольскі.
2. перан. Ступень, якая характарызуе якасны стан, велічыню развіцця чаго‑н. Жыццёвы ўзровень. Ідэйны ўзровень. Узровень механізацыі гаспадаркі. □ Тэхнічны ўзровень савецкай эканомікі цяпер пераўзыходзіць дасягненні сусветнай капіталістычнай гаспадаркі, а ў многіх галінах — і найбольш разбітых капіталістычных краін. Машэраў.
•••
Нулявы ўзровень — узровень паверхні мора.
На ўзроўні (быць, знаходзіцца і пад.) — у адпаведнасці з неабходнымі патрабаваннямі.
На ўзроўні каго-чаго, якім — у якім‑н. пэўным рангу, у якой‑н. інстанцыі. Вырашаць пытанні на ўзроўні міністраў. Сустрэчы на вышэйшым узроўні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ушчэ́рбны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
- |
| Н. |
ушчэ́рбны |
- |
| Р. |
ушчэ́рбнага |
- |
| Д. |
ушчэ́рбнаму |
- |
| В. |
ушчэ́рбны (неадуш.)
ушчэ́рбнага (адуш.) |
ушчэ́рбных (адуш.) |
| Т. |
ушчэ́рбным |
- |
| М. |
ушчэ́рбным |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заму́жні
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| ж. |
- |
| Н. |
заму́жняя |
заму́жнія |
| Р. |
заму́жняй
заму́жняе |
заму́жніх |
| Д. |
заму́жняй |
заму́жнім |
| В. |
заму́жнюю |
заму́жнія (неадуш.)
заму́жніх (адуш.) |
| Т. |
заму́жняй
заму́жняю |
заму́жнімі |
| М. |
заму́жняй |
заму́жніх |
Крыніцы:
piskunou2012,
prym2009.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)