ascend

[əˈsend]

1.

v.i.

1) падніма́цца, узьніма́цца, уздыма́цца; узыхо́дзіць (пра со́нца)

The airplane ascended higher and higher — Самалёт узьніма́ўся вышэ́й і вышэ́й

The sun ascended slowly — Со́нца паво́лі ўзыхо́дзіла

2) Mus. павыша́цца (пра тон)

2.

v.t.

1) узла́зіць, узьніма́цца, уздыма́цца (на гару́)

to ascend Mount Everest — узьня́цца на гару́ Э́вэрэст

2) узыхо́дзіць (на паса́д)

3) ісьці́ ўверх (па рацэ́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пробива́ться

1. в разн. знач. прабіва́цца; (о волосах — ещё) высяда́ць; (о растениях — ещё) узыхо́дзіць;

2. (преодолевать нужду) разг. перабіва́цца; см. проби́ться;

3. страд. прабіва́цца; праканапа́чвацца; см. пробива́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Махіна́цыя ’махлярства’ (ТСБМ). Узыходзіць да лац. māchinātio ’хітрыкі’, ’машына, прыстасаванне’. Прыйшло праз польск. ці рус. мову.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Кіслагу́бяц ’губасты’ (Сл. паўн.-зах.). Першая частка складанага слова узыходзіць да першаснай семантыкі дзеяслова кіснуцьі (гл.) ’мокнуць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маце́йка ’ляўконія, Mattiola incana R. Br.’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). З польск. maciejka ’тс’. Узыходзіць да імя Maciek < Maciej.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трэ́нне ‘кастрыца, цвёрдыя адходы пры апрацоўцы валакна’ (Сл. ПЗБ, Трух.). Узыходзіць да *ter‑ьn‑ьje < прасл. *terti > це́рці (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гі́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.

1. Спыняць існаванне, разбураючыся, знішчаючыся; знікаць, прападаць. Высока ляцелі іскры, гінула чалавечая праца цэлых пакаленняў, нішчыліся нацыянальныя багацці, скарбніцы культуры. Гурскі. Клубочкі дыму, працэджваючыся праз яловыя лапкі, выбіваюцца на прастор і гінуць у зімнім паветры. Колас. // Паміраць. Гінуць ад кулі. □ Без каманды войска гіне. З нар. / Пра жывёлу, расліны. На галіне Пры даліне Ліст на дрэве марна гіне: Ліст зялёны, ды ўмірае. Колас. Не узыходзіць, А чэзне і гіне насенне, Калі кідае сейбіт яго На каменне. Макаль.

2. перан. Знікаць, рушыцца (пра планы, надзеі і пад.). Надзеі гінуць. □ Гінулі і туманіліся думкі. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пляця́н (плешкі) ’агароджа з тонкіх кійкоў, пераплётных вертыкальна паміж жэрдкамі’ (кіраў., ЛА, 4). Да плесці (гл.). Суфікс ‑ан узыходзіць, відаць, да прасл. *‑enь.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Размазката́ный ’разбіты ўшчэнт’ (Юрч. СНЛ), мазгата́ць ’біць, разбіваць’, ’стукаць’ (Нас.). Узыходзіць да прасл. *moskotati, *mozgotati (ЭССЯ, 20, 18–19, 92), параўн. маскатаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вестыбуля́рны (апарат) (анат.) ’пераддзвер’е, частка ўнутранага вуха’ (БРС, КТС). Запазычана, відаць, з рус. мовы. Узыходзіць да лац. vestibulum ’пляцоўка перад домам, прысенак’ (Лёхін, 138).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)