Адпіра́ць ’занесці або завесіць што-небудзь’ (Шат.), гл. перці. Магчыма, балтыйскі семантычны ўплыў. Параўн. літ. atspìrti ’падпіраць, падстаўляць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ігру́шка ’вазон’, ’від хатніх кветак’ (Бір. Дзярж.), Лексіка-семантычны тып утварэння ад ігруша (гл.) з памянш. суф. ‑к‑а.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ко́ўтун 1 ’каўтун’ (Мат. Гом.). Гл. каўтун.
◎ Ко́ўтун 2 ’губа’ (Мат. Гом.). Да коўтун© (гл.). Семантычны пераход ’патаўшчэнне^’губа’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Сямірадуга, семіра́дуга ’вясёлка’ (ТС). Народнае пераасэнсаванне радуга (гл.) на базе сем радоў, гл. сем і рад 1, альбо семантычны эліпсіс сямі колераў радуга.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляндоўка ’твар, пыса’ (КЭС, лаг.). Балтызм. Параўн. літ. landà, lánda, lañdė, lendė̃ ’нара’, ’лаз’, ’ляток у вуллі’. Семантычны перанос: ’нара, яма’ > ’рот’ > ’пыса, твар’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лахня́ ’неахайны чалавек’ (гродз., Сл. паўн.-зах.). Відавочна, гэта семантычны перанос з лахня ’бадзяга’. Да лахацьі (гл.). Аб суф. ‑ня гл. Сцяцко, Афікс. наз., 58.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мачаўнік ’цыкорыя звычайная, Cichorium inthybus L.’ (Бел. Зельн.; брэсц., Кіс.). Да мачыць > (вы)‑ма́чваць ’рабіць настой з зялёнага лісця’. Магчыма таксама, што гэта семантычны перанос з мячэўнік (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раска́хліваць ’напальваць празмерна’ (мсцісл., Юрч. Вытв.). Прэфіксальна-суфіксальнае ўтварэнне ад ка́хля, звычайнай дыялектнай рэалізацыі ка́фля (гл.). Семантычны ланцужок можа выглядаць наступным чынам: ’кафля’ → ’печка з кафлі’ → ’празмерна напальваць (печку).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таплёнка ’топленае малако’ (Гіл.), ’кіпячонае малако’ (бых., ЖНС; в.-дзв., Сл. ПЗБ), ’парное малако’ (Касп.). Семантычны дэрыват ад таплёнае малако, параўн. таплёны ’кіпячоны’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Гл. тапі́ць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абысці́ся (БРС), укр. обійтися, рус. обойтись, польск. obejść się да ob‑id‑ti sę. Семантычны зрух ад канкрэтнага ’абысці перашкоду, перашкода абойдзена’ да ’абысці што-небудзь ідэальнае, што-небудзь ідэальнае абойдзена’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)