лі́тасць ж.

1. (великодушие) ми́лость; милосе́рдие ср.;

2. (проявление сострадания, жалости, прощения) поща́да;

прасі́ць ~сціпроси́ть поща́ды;

мець л. — быть милосе́рдным, щади́ть;

не мець ~сці — не знать поща́ды, быть безжа́лостным;

зда́цца на л. — (каго) сда́ться на ми́лость (кого);

не дава́ць ~сці — не дава́ть поща́ды

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Христос рел. Хрысто́с, род. Хрыста́;

Христа́ ра́ди Бо́гам прашу́;

проси́ть Христа́ ра́ди жабрава́ць, хадзі́ць па мі́ласці;

Христос с ним (ни́ми) уст. Бог з ім (і́мі);

Христос с тобо́й уст. Бог з табо́й;

как у Христа́ за па́зухой як за Бо́гам; як у Бо́га за плячы́ма (за пе́ччу); як у ма́тчыным жываце́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мно́га нареч.

1. в разн. знач. мно́го;

м. ве́даць — мно́го знать;

м. прасі́ць — мно́го проси́ть;

2. в знач. сказ. мно́го;

гэ́тага мне м.э́того мне мно́го;

ні м. ні ма́ла — ни мно́го ни ма́ло;

м. ду́маць пра сябе́ — мно́го мнить о себе́;

ці м., ці ма́ла — до́лго ли, ко́ротко ли;

м. шу́му з нічо́гапогов. мно́го шу́ма из ничего́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кла́няцца несов., в разн. знач. кла́няться;

ідучы́ па ву́ліцы, ён ~няўся напра́ва і нале́ва сваі́м знаёмым — идя́ по у́лице, он кла́нялся напра́во и нале́во свои́м знако́мым;

ні́зка ~няюцца табе́ твае́ сябры́ — ни́зко кла́няются тебе́ твои́ друзья́;

ён не хо́ча ніко́му к. і прасі́ць ла́скі — он не хо́чет никому́ кла́няться и проси́ть ми́лости;

к. ў но́гі — (каму) кла́няться в но́ги (кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кла́няться несов., в разн. знач. кла́няцца; (приветствовать — ещё) віта́цца, здаро́ўкацца (з кім);

идя́ по у́лице, он кла́нялся напра́во и нале́во свои́м знако́мым ідучы́ па ву́ліцы, ён кла́няўся напра́ва і нале́ва сваі́м знаёмым;

ни́зко кла́няются тебе́ твои́ друзья́ и знако́мые ні́зка кла́няюцца табе́ твае́ сябры́ і знаёмыя;

он не хо́чет никому́ кла́няться и проси́ть ми́лости ён не хо́ча ніко́му кла́няцца і прасі́ць ла́скі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дапамо́га ж.

1. по́мощь, вы́ручка; подспо́рье ср.;

бе́гчы на ~гу — бежа́ть на по́мощь (на вы́ручку);

аказа́ць пе́ршую ~гу — оказа́ть пе́рвую по́мощь;

прасі́ць ~гіпроси́ть по́мощи;

то́е, што ты мне даў, бу́дзе ~гай на некато́ры час — то, что ты мне дал, бу́дет подспо́рьем на не́которое вре́мя;

2. (денежная помощь) посо́бие ср.;

выхадна́я д. — выходно́е посо́бие;

ху́ткая д. — ско́рая по́мощь;

пада́ць руку́ ~гі — пода́ть (протяну́ть) ру́ку по́мощи;

прыйсці́ на ~гу — прийти́ на по́мощь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ту1 — экспрэсіўнае слова ў выразах: ту, якій ты!ту на цябе!ту цябе! ‘цьфу’ (Нас., Гарэц., Байк. і Некр.; полац., Нар. лекс.). У адным з першых літаратурных твораў: Ці не пісацель? / Ту! Не, паночак, /Я Тарас (К. Вераніцын, Тарас на Парнасе. Паэмы. Мінск, 2009, 18). Часта як выраз незадавальнення, нязгоды. Звычайна разглядаецца як варыянт выклічніка тфу (гл.) у сувязі з неарганічным характарам ф у беларускай народнай мове, параўн. яго замены на тпху, тху (гл.), цьху і пад. Параўн., аднак, рус. ту: ту, голова! ‘эх ты!’, серб. цімак. ту́ ‘выклічнік незадавальнення, раздражнення’, макед. ту што ми стори ‘ox, што ты нарабіў’, балг. дыял. а́ бре, ту́ бре! (раздражненне, гл. СбНУ, 38, 50), што сведчыць пра магчымае аднясенне выклічніка да т. зв. першасных інтэр’екцый (Смаль-Стоцкі, Приміт., 19), прадстаўленага ў складзе выклічнікаў тыпу агату, ату, туга (гл.) і інш. Дапускаецца дэістычнае паходжанне, гл. ESSJ SG, 2, 701.

Ту2 ‘тут, сюды’ фалькл.: Братовая золвы на ночь просить : / Ту ту ту! — Моя золвица, моя сястрыца, / Ту ту ту (Бяс., 40); Ту, цимболисты и скрипки играют… (С. Полацкі), ту-ту-ту — падзыўныя для гусей (ДАБМ, камент., 896); ст.-бел. ту ‘ў гэтым месцы; туды, сюды; тады; у даным выпадку’ (1388 г., ГСБМ). Параўн. укр. дыял. ту ‘тут’, рус. фалькл. ту ‘ў той час, тады’ (СРНГ), польск. tu ‘тут; цяпер, у гэтым месцы; дагэтуль, адсюль’, чэш., славац., в.-луж., н.-луж. tu ‘тс’, харв., серб. , славен. ‘тс’, ст.-слав. тоу ‘там, тут, тады, у тым месцы’. Прасл. *tu вытворнае ад займенніка *tъ (гл. той) з няясным па паходжанні ‑u (агляд праблематыкі ў літаратуры гл. ESSJ SG, 2, 697–701; ESJSt, 17, 996; пра ст.-бел. формы гл. Крамко, Мова бел. пісьм., 276). Сучаснае дыялектнае ўжыванне, напр., ту ‘тут’ (воран. Сл. ПЗБ), а таксама познія старабеларускія формы пад уплывам польскай мовы, гл. Булыка, Запазыч., 326. Паводле Шустар-Шэўца (1553), вакалізацыя, як у н.-луж. ku < прасл. *kъ, гл. к.

Ту3 — размеркавальны злучнік то … то: ту чуеш у гэтай песні страшны голас дзікага звера, ту смех шалёнага, ту нудны крык нішчаснага, ту плач беднага чалавека (Я. Колас). Параўн. аналагічныя злучнікі: макед., балг. ту … ту, польск., чэш. tu … tu. Функцыянальна ідэнтычна займеннікавым утварэнням ад *tъ, у першую чаргу *to (гл. та, то), адносна паходжання гл. ESSJ SG, 2, 701. У беларускай літаратурнай мове выціснута пад уплывам рускай мовы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

драць несов.

1. (разрывать на куски) рвать, драть;

2. (изнашивать до дыр) трепа́ть, драть;

3. (кору и т.п.) драть;

д. лы́ка — драть лы́ко;

4. драть; терза́ть;

каршу́н дзярэ́ кураня́я́стреб дерёт цыплёнка;

5. (о притупившихся инструментах) драть, цара́пать;

бры́тва дзярэ́ — бри́тва дерёт (цара́пает);

6. тере́ть (картофель);

7. (гречиху, просо и т.п.) ру́шить;

8. разг. (раздражать) драть;

пе́рац дзярэ́ го́рла — пе́рец дерёт го́рло;

9. разг. (дорого просить за что-л.) драть;

д. гро́шы (працэ́нты, цану́ і да т.п.) — драть де́ньги (проце́нты, це́ну и т.п.);

д. го́рла — драть го́рло (гло́тку);

д. шку́ру — драть шку́ру;

д. сем шкур — драть семь шкур;

д. нос — драть нос

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

покрови́тельство ср.

1. (заступничество) засту́пніцтва, -ва ср.; (опека) апекава́нне, -ння ср.; апе́ка, -кі ж., апяку́нства, -ва ср.; (защита) абаро́на, -ны ж.; (охрана) ахо́ва, -вы ж.; (поблажка) пратэжы́раванне, -ння ср.;

проси́ть чьего́-л. покрови́тельства прасі́ць чыйго́е́будзь засту́пніцтва (чыёй-не́будзь апе́кі);

взять кого́-л. под своё покрови́тельство узя́ць каго́е́будзь пад сваю́ апе́ку (абаро́ну);

под покрови́тельством зако́нов пад ахо́вай (пад апе́кай) зако́наў;

ока́зывать кому́-л. покрови́тельство заступа́цца за каго́е́будзь, апекава́цца над кім-не́будзь, пратэжы́раваць, рабі́ць пратэ́кцыю каму́е́будзь; (делать поблажку) патура́ць каму́е́будзь;

2. (создание благоприятных условий) спрыя́нне, -ння ср. (каму, чаму, развіццю чаго); (протекционизм) пратэкцыяні́зм, -му м. (у адносінах да чаго);

покрови́тельство иску́сству спрыя́нне маста́цтву (развіццю́ маста́цтва), апекава́нне над маста́цтвам;

покрови́тельство э́кспорту спрыя́нне э́кспарту (развіццю́ э́кспарту), пратэкцыяні́зм у адно́сінах да э́кспарту;

3. (протекторат) полит. пратэктара́т, -ту м.; (опека) апе́ка, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приноси́ть несов.

1. (доставлять) прыно́сіць;

приноси́ть дрова́ прыно́сіць дро́вы;

приноси́ть паке́ты прыно́сіць паке́ты;

2. (давать) прыно́сіць; дава́ць; (причинять) прычыня́ць, рабі́ць, нано́сіць;

приноси́ть по́льзу прыно́сіць (дава́ць) кары́сць;

приноси́ть неприя́тности прыно́сіць (прычыня́ць, рабі́ць) непрые́мнасці;

3. (рожать — о животных) прыво́дзіць, нараджа́ць;

4. (давать урожай) дава́ць, прыно́сіць;

земля́ прино́сит хоро́ший урожа́й зямля́ дае́ (прыно́сіць) до́бры ўраджа́й, зямля́ до́бра ро́дзіць;

5. (в сочетаниях со многими существительными, когда приноси́ть означает — производить какое-л. действие, соответствующее значению этого существительного) прыно́сіць; (давать) дава́ць; (подавать) падава́ць; (делать) рабі́ць; (выражать) выка́зваць; (заявлять) заяўля́ць; (просить) прасі́ць; а также переводится другими глаголами в соответствии со значением существительного;

приноси́ть в дар прыно́сіць (дава́ць) у дар, дары́ць;

приноси́ть в же́ртву прыно́сіць у ахвя́ру (каго, што), ахвярава́ць (кім, чым);

приноси́ть вред прыно́сіць (рабі́ць) шко́ду, шко́дзіць;

приноси́ть кля́тву дава́ць кля́тву, клясці́ся;

приноси́ть прися́гу дава́ць прыся́гу, прысяга́ць;

приноси́ть жа́лобу падава́ць (заяўля́ць) ска́ргу, ска́рдзіцца;

приноси́ть про́сьбу падава́ць про́сьбу, прасі́ць;

приноси́ть благода́рность выка́зваць падзя́ку, дзя́каваць;

приноси́ть свои́ извине́ния прасі́ць прабачэ́ння;

приноси́ть пови́нную прыхо́дзіць з пакая́ннем, ка́яцца;

6. безл., прост. (о неожиданном, нежелательном приходе, приезде кого-л.) прыно́сіць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)