Буса́к ’бугор’ (Касп., БРС), ’пажарны крук’ (КЭС, лаг.). З *босак. Запазычанне з польск. мовы (bosak ’тс’ < ням.Bootshacken, Bootshacke; Варш. сл., 1, 193; Брукнер, 37). Параўн. і баса́к ’тс’. Гл. і літ.bùsokas, якое запазычана з ням. (усх.-прус.) bôshaken (Фрэнкель, 67). З фанетычных меркаванняў не пераконвае вывядзенне (Міхневіч, БЛ, 1972, 1, 72) бел.буса́к з ст.-цюрк.bašag ’наканечнік, вастрыё стралы ці кап’я’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жаля́зка1 (ТСБМ), жале́зка (Нас.) ’лязо (нажа, гэбля і г. д.)’. Рус.алан., валаг.желе́зка ’частка гэбля’, абл.желе́зко ’жалезны наканечнік, лязо, вастрыё’. Форма з ‑я‑ з польск.żelazko ’жалезныя часткі розных прадметаў’ (Сцяц. Словаўтв., 123). Форма, зафіксаваная Насовічам, — руска-беларускае ўтварэнне ад назоўніка жалеза з памянш. суфіксам ‑к‑а. Параўн. чэш.želízko, славац.želiezko, славен.želę́zo ’лязо, наканечнік'
Жаля́зка2 (ТСБМ), жале́зка (Нас.), зале́зка (Байк. і Некр.), зяле́зка (Гарэц.) ’прас’. З польск.żelazko ’тс’, безумоўна, форма жаля́зка (Сцяц. Словаўтв., 123). Форму желѣзко, якую дае Насовіч (154), магчыма тлумачыць як трансфармаваны на ўсх.-слав. лад паланізм або як незалежнае ўсх.-слав. утварэнне (у адрозненне ад жаля́зка1 не зафіксавана адпаведнае рус. слова, што зніжае верагоднасць уласна ўсх.-слав. утварэння). Слова пашырана, апрача польск., у н.-луж.zelezko ’прас’, а ў в.-луж.želežko ’жалезны стрыжань — укладыш у прас’. Славен.želę́zo, палаб.zilʼozü маюць значэнне ’прас’. Усе гэтыя мовы мелі сувязь з ням., а паколькі ў герм. мовах слова са значэннем ’жалеза’ выкарыстоўвалася і ў значэнні ’прас’, магчыма, што польск. трэба лічыць калькай, хаця не выключана і ўтварэнне (пераасэнсаванне) на слав. глебе.
Мае двухстворкавую трохвугольную ракавіну з шыпам на брушным баку кожнай створкі, моцны мускул-замыкальнік, чуллівыя шчацінкі (у пучках) і доўгую ніць, якую выдзяляе асаблівая залоза. Глахідый развіваецца з яец (некалькі соцень тысяч) у мантыйнай поласці мацярынскай асобіны восенню і зімой. Вясной глахідый выкідваецца ў ваду і прымацоўваецца да скуры, шчэлепаў і плаўнікоў рыб, абрастае эпітэліем гаспадара. Корміцца асматычна. Праз некалькі тыдняў малады малюск пакідае гаспадара і падае на дно. Прыкметнай шкоды рыбам глахідый не прыносіць.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Нарожны ’вуглавы, навугольны, краевугольны’ (Нас., Гарэц.), ст.-бел.нарожный ’тс’ (1508 г.); сюды ж нарожнік ’дзве сцяны хлява, зрубленыя ў вугал’ (Юрч.), ’падстрэшак’ (Ян.), ’рог страхі’ (Гарэц., Др.), ’кут у гумне каля варотаў’ (Бяльк.), ’наканечнік у драўляных вілах’ (Нас.), нару͡ожнік ’вяроўка на рагах валоў’ (Бесар.), ст.-бел.нарожникъ ’першы капец, ад якога пачыналася вымярэнне ўгоддзяў’ (Гарб.). Да рог ’рог, вугал’; меркаванне пра запазычанне ст.-бел.нарожный ’вуглавы’ са ст.-польск.narożny (Булыка, Лекс. запазыч.), улічваючы геаграфію і семантыку слоў, не мае падстаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нарог ’лямеш, сашнік’ (Нас., Чач., Шн., Гарэц., Яруш., Тарн., Сл. ПЗБ); паводле Насовіча, назва ужывалася ў Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай і Мінскай губ.; згодна з ДАБМ, у паўночна-заходняй зоне беларускіх гаворак; за межамі гэтага арэала вядомы на Беласточчыне naroχ ’тс’ (Смул.) і ўсх.-палес.naroh ’жалезны наканечнік рагаціны’ (Маш.); ст.-бел.нарогъ ’сашнік’ (Гарб.), польск.дыял. і ст.-польск.naróg ’жалезны зуб у сахі’. Празрыстая назва (на + рог) акрэслівае этналінгвістычную супольнасць, якая характарызуецца пэўным культурна-моўным адзінствам, у прыватнасці тыпам т. зв. літоўскай сахі (гл. Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў. Мн., 1974, 17).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
głowica
ж.
1. ручка, дзяржанне, дзяржальна;
głowica miecza — дзяржанне мяча;
2.архіт. капітэль;
3. верхавіна, галоўка; наканечнік;
głowica bojowa — боегалоўка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
tip1[tɪp]n. ко́нчык; накане́чнік;
the tip оf the iceberg ба́чная ча́стка а́йсберга
♦
from tip to toe з галавы́ да ног;
have smth.on the tip of one’s tongue быць, круці́цца на ко́нчыку языка́ (пра словы);
have smth.at the tips of one’s fingers ≅ ве́даць што-н. як свае́ пяць па́льцаў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
кла́віш, кла́віша
(польск. klawisz, ад лац. clavis = ключ)
1) пласцінка ў некаторых музычных інструментах (фартэпіяна, баяне, трубе і інш.), пры націсканні пальцам на якую атрымліваецца гук;
2) наканечнік рычажка ў пішучай машынцы, тэлефонным апараце і іншых механізмах, які прыводзіцца ў рух пальцамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
shoe
[ʃu:]1.
n., pl. shoes
1) чараві́к -а m.
2) падко́ва f. (у каня́)
3) накане́чнік -а m.
4) тармазна́я кало́дка
5) гумо́вая шы́на
2.
v.t. shod, shoeing
1) абува́ць
2) падко́ўваць (каня́)
•
- be in another’s shoes
- fill another’s shoes
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
tip
I[tɪp]1.
n.
1) кане́ц -ца́, ко́нчык -а m.
the tips of the fingers — ко́нчыкі па́льцаў
2) верхаві́на f., верх -у m.
the tip of the hill — верхаві́на ўзго́рка
3) наканцо́ўе n., накане́чнік -а m.
2.
v.t. (-pp-)
наса́джваць накане́чнік
II[tɪp]1.
v.t. (-pp-)
1) нахіля́ць
2) прыўзьніма́ць капялю́ш пры віта́ньні
2.
v.i.
1) нахіля́цца, схіля́цца
2) пераку́львацца
3.
n.
нахі́л, схіл -у m.
•
- tip over
III[tɪp]1.
n.
1) чаявы́я pl. only.
2) падка́зка f.
3) кары́сная пара́да
2.
v.t.
даць на чай
He tipped the waiter — Ён даў на чай афіцыя́нту
•
- tip off
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)